لامپ نوعی منبع نور است که شامل عنصری برای تابش نور در یک لوله یا لامپ بیرونی میشود و معمولاً در طیف مرئی تابش ایجاد میکند. همچنین از واژه حباب (Bulb) نیز برای توصیف لامپ استفاده میشود که یک پوسته شیشهای است که سیستم لامپ را در بر میگیرد. در این مقاله به بررسی انواع لامپ پرکاربرد و ویژگیهای آنها میپردازیم. با ما همراه باشید.
انواع لامپ
انواع مختلفی از لامپها در بازار موجود است، اما میتوان آنها را بر اساس مواد مصرفی، اصل کارکرد و بازدهی انرژی آنها طبقهبندی کرد. این لامپها به ترتیب عبارتاند از:
۱. لامپ رشتهای
۲. لامپ هالوژن تنگستن
۳. لامپ فلورسنت
۴. لامپ فلورسنت فشرده
۵. لامپ بخار جیوهای
۶. لامپ متال هالید
۷. لامپ بخار سدیمی با فشار بالا
۸. لامپ بخار سدیمی کمفشار
۹. لامپ الایدی (LED)
در ادامه آنها را بهتفصیل شرح میدهیم.
برای اطلاع از دلایل اختراع لامپ، توصیه میکنیم به مقاله چرا لامپ اختراع شد؟ سر بزنید.
گفتنی است، لامپهای دیگری نیز وجود دارد که تعدادی از این لامپها عبارتاند از لامپ رومیزی، لامپ دیواری و لامپهای خیابانی. البته این چراغها از لامپهای معرفی شده در مقاله استفاده میکنند و تنها به دلیل کاراییشان در مکانهای مختلف، اسمهای متفاوتی دارند.
لامپ رشتهای
چراغ یا لامپ رشتهای یک منبع الکتریکی است که از طریق رشتهای در درون لامپ عمل میکند؛ به این معنا که انتشار نور میتواند از طریق گرمایش رشته ایجاد شود. این نوع لامپها در طیف گستردهای از وات، ولتاژ و اندازه مجزا هستند. این نوع لامپ چراغهای عمده و اصلی برق هستند و مخترع این نوع لامپها ادیسون است. بهطورکلی، این لامپها از شیشهای شامل رشته تنگستن طراحی میشوند. هنگامی که جریان از طریق این رشته تأمین میشود، گرما میگیرد و نور تولید میکند.
تاریخچه لامپ بسیار جذاب و شگفتانگیز است. برای اطلاع از این تاریخچه توصیه میکنیم مقاله چگونه لامپ اختراع شد؟ را مطالعه کنید.
این لامپها عموماً شامل یک پایه شیشهای هستند که به پایه لامپ متصل میشود و به اتصالهای برقی اجازه میدهد تا در سرتاسر پوشش شیشهای، بدون نشت هوا یا گاز و با پشتیبانی سیمهای کوچک تعبیه شده در رشته و یا سیمهای سربی آن، کار کنند. در ساقه این رشته، سیمهای کوچکی تعبیه شده است تا از رشته و سیمهای سربی آن پشتیبانی کند. هزینه ساخت این لامپها بسیار پایین است و به همین دلیل به طور گستردهای بهمنظور تأمین روشنایی فضاهای تجاری و خانگی استفاده میشوند. رایجترین نوع لامپهای مورد استفاده در منازل ۲۵، ۴۰، ۶۰، ۷۵ و ۱۰۰ وات هستند. برای اکثر اتاقها، یک لامپ ۶۰ وات کفایت میکند. یک لامپ ۲۵ وات نور کمی دارد اما لامپهای ۱۰۰ وات نور زیادی تولید میکنند.
لامپ هالوژن تنگستن
لامپهای هالوژن تنگستن همچنین کوارتز ید و کوارتز هالوژن نیز نامیده میشوند که نوعی از لامپهای رشتهای است و شامل رشتهای از تنگستن است که در یک کاور شفاف جامد محصور شده است. این کاور با ترکیبی از یک هالوژن و یک گاز بیاثر، مانند برم یا ید، سر هم شده است. ترکیب فیلامنت و گاز هالوژن یک واکنش شیمیایی با چرخه هالوژن ایجاد میکند که تنگستن محلول را مجدداً روی رشته سرب خالی میکند و نگهداری و طول عمر این کاور را افزایش میدهد. بنابراین این خاصیت باعث میشود تا این نوع فیلامنت لامپ، نسبت به لامپهای رشتهای معمولی، دمای بیشتری را تحمل کنند.
سایز لامپهای هالوژن، امکان استفاده آنها در سیستمهای نوری جامد در پروژکتورها و ابزار نورپردازی را فراهم میآورد. کاور شیشهای کوچک ممکن است در یک حباب شیشهای خارجی تعبیه شود. در مقایسه با لامپهای فلورسنت و الایدی، این نوع لامپها کارایی پایینتری دارند.
لامپ هالوژن بسیار حساس و ظریف است و باید در نصب یا تعویض آن بسیار محتاط بود. برای اینکه بدانید چگونه این لامپ را باید نصب یا تعویض کنید، به مقاله نحوه تعویض لامپ هالوژن مراجعه کنید.
لامپ فلورسنت
حباب یا لامپ فلورسنت فرایند تخلیه گاز را با فشار کمتری انجام میدهد (همراه با لامپ بخار جیوه) و با استفاده از فلورسانس نور مرئی تولید میکند. در این لامپ، زمانی که جریان الکتریکی تأمین میشود، گاز بخار جیوه را برای تولید نور فرابنفش در موجکوتاه تحریک میکند و سپس باعث میشود یک کاور فسفری در داخل لامپ چشمک بزند. قابلیت اصلی یک لامپ فلورسنت این است که در مقایسه با لامپهای رشتهای، انرژی الکتریکی را به بهرهوری بالاتری به نور تبدیل میکند.
معمولاً بازده نوری لامپهای فلورسنت از ۵۰ تا ۱۰۰ لومن بر وات متغیر است، درحالیکه بازده نوری یک لامپ رشتهای، نهایتاً ۱۶ لومن بر وات است. در مقایسه با لامپهای رشتهای، لامپهای فلورسنت گرانتر هستند، زیرا به وزن بیشتری برای کنترل جریان در سراسر لامپ نیاز دارند. بااینحال، هزینه و مصرف انرژی کمتر، قیمت خرید بالای لامپ را تعدیل میکند.
لامپ فلورسنت فشرده
لامپ فلورسنت فشرده یکی از انواع لامپهای فلورسنت است که به طور معمول برای جایگزینی لامپهای هالوژنی یا رشتهای طراحی میشوند. این لامپها در دو نوع پیچی (Screw-in) و پلاگین (Plug-in) موجود هستند. لامپهای پیچی را میتوان بدون استفاده از تجهیزات اضافی در یک سوکت پیچی مرتب کرد، درحالیکه لامپهای پلاگین به وزن و سوکتی نیاز دارند که با آرایش دقیق پایه آنها ارتباط برقرار کند.
گاهی اوقات به آنها یکپارچه و غیریکپارچه نیز میگویند. این دو نوع لامپ در اندازههای مختلف، واتهای متفاوت و پایه و دمای رنگ متعددی موجود هستند و عمدتاً به دلیل هزینه کم، کارایی و طول عمر بالا نیز شناخته میشوند. از نظر کارکرد، لامپهای فلورسنت فشرده مشابه لامپهای فلورسنت خطی هستند، زیرا هر دو مبتنی بر تخلیه گاز هستند. این لامپها بخار جیوه موجود در کاور شیشهای را، از طریق تکنیک پراکندگی غیر الاستیک، تحریک میکنند. علاوه بر این، گاز نجیب و فسفر نیز در این قالب گنجانده شده است. این سری از لامپها به طور مداوم در حال پیشرفت هستند و نسبت به بقیه لامپها، در فضای مسکونی و تجاری، بیشتر استفاده میشوند.
لامپ بخار جیوهای
این نوع لامپ، از یک قوس الکتریکی در درون جیوه تبخیر شده، برای تولید نور استفاده میکند. بهطورکلی، تخلیه این قوس، به یک لوله قوس کوارتز ذوب شده کوچک که در یک لامپ شیشهای بوروکسیلات بزرگتر قرار میگیرد، محدود میشود. این نوع لامپها در مقایسه با لامپهای رشتهای، انرژی بیشتری مصرف میکنند. از مزایای این لامپها، میتوان به طول عمر ۲۴ هزار ساعته آنها، شدت تابش بالا و خروجی نور سفید و شفاف آنها اشاره کرد؛ بنابراین به سبب همین ویژگی، لامپهای بخار جیوهای معمولاً در میدانها ورزشی، خیابان، کارخانهها و سایر فضاهای وسیع استفاده میشوند.
لامپ متال هالیدی
لامپ متال هالید را لامپ MH نیز مینامند که لامپی با شدت تخلیه بسیار بالا است؛ به این معنا که نور خود را با استفاده از یک قوس الکتریکی در یک لوله تخلیه کوچک تولید میکند. این لامپها به دلیل کیفیت نور بسیار بالا و کارایی بالایی که دارند، بسیار محبوب و مشهورند. مانند لامپهای بخار جیوه در نورپردازی مکانهای بزرگی همچون میدانها ورزشی، استادیومها، پارکینگها و خیابانها استفاده میشوند. 4 نوع نورپردازی متفاوت شامل نورپردازی محیطی، کاری، متمرکز، دکوری است.
لامپ بخار سدیم فشار بالا (HPS)
لامپ بخار سدیم فشار بالا، نوعی لامپ تخلیه الکتریکی است که شامل سدیم یونیزه شده میشود. این لامپ نیز عمدتاً برای نورپردازی خیابانها و سایر روشناییها عمده میشود. زمانی که جریان وارد قسمت میانی دو الکترود میشود، آرگون و نئون یونیزه میکند تا درخشش قرمز ایجاد شود و گاز داغ سدیم تبخیر شود. پس از آن، این سدیم یونیزه میشود و تقریباً به رنگ زرد مبدل میشود. این لامپها شامل یک لوله تخلیه نیز میشوند که از آلومینای نیمه شفاف ساخته شده است و کمک میکند این لوله در برابر اثرات اسیدی ترکیب جیوه و سدیم، در دما و فشار بالا، مقاومت کند. این گروه از لامپها نیز در تونلها، تقاطعهای جادهای و استادیومهای ورزشی استفاده میشوند.
لامپ بخار سدیم فشار پایین (LPS)
این نوع لامپ شامل یک لوله تخلیه داخلی است که از شیشه بوروسیلیکات ساخته شده است. این شیشه از الکترودهای فلزی تنظیم شده و با گاز آرگون و نئون و سدیم فلزی کوچکی پر شده است. لامپهای بخار سدیم فشار پایین به دلیل کارایی و قابلیتشان در تولید نور زردرنگ، به طور گستردهای در چراغ خودروها برای عبور از هوای مهآلود استفاده میشوند.
لامپ LPS را لامپ تخلیه گاز نیز مینامند، چرا که برخی از ویژگیهای لامپ HID را دارد و قسمتهای از آن مشابه لامپهای فلورسنت است. این نوع لامپ در فضاهای امنیتی و جاهایی که رنگ اجسام چندان اهمیتی ندارد، استفاده میشود.
لامپ الایدی
لامپهای الایدی نوعی لامپ الکتریکی هستند که از طریق الایدیها نور تولید میکنند و در مقایسه با لامپهای رشتهای و فلورسنت، مصرف انرژی بهینهتری دارند. این لامپها بهوفور در بازار موجود هستند و بهترین آنها ۲۰۰ لومن بر وات نور تولید میکند. در مقایسه با لامپهای رشتهای، طول عمر لامپهای الایدی بسیار بیشتر است. این لامپها از طریق یک مدار درایور الایدی کار میکنند تا بتوانند از خطوط برق انرژی بگیرند.
برخی از لامپهای الایدی جایگزین لامپهای فلورسنت و رشتهای میشوند و ممکن است از چندین بسته (Pack) الایدی برای افزایش نور و کاهش هزینه و اتلاف گرما، بهره ببرند. محدوده دمای کارکرد و بعضاً وات الایدیها، مشابه همان لامپهای رشتهای است و به همان میزان لومن، نور تولید میکنند.
برای استفاده از لامپهای الایدی در مکان مناسب باید بدانید که چه نوع لامپ الایدی را در کجا باید استفاده کنید. شما میتوانید اطلاعات لازم در این رابطه را از طریق مقاله انتخاب لامپ LED به دست بیاورید.
کلام آخر
در این مقاله بهتفصیل انواع لامپهای پرکاربرد و محبوب در بازار را معرفی کردیم و ضمن توضیح ساختار و چگونگی فعالیت آنها، مکانهایی که میتوان این لامپها را در آنها تعبیه کرد نیز معرفی کردیم. با مطالعه این مطلب میتوانید تا حد زیادی یک انتخاب مناسب با کارایی بالا و هزینه پایین برای محلی که قصد نورپردازی آن را دارید، داشته باشید.
سؤالات متداول:
آیا انواع دیگری از لامپها نیز در بازار موجود است؟
بله، تعدادی از این لامپها عبارتاند از لامپ رومیزی، لامپ دیواری و لامپهای خیابانی. البته این چراغها از لامپهای معرفیشده در مقاله استفاده میکنند و تنها به دلیل کاراییشان در مکانهای مختلف، اسمهای متفاوتی دارند.
رایجترین نوع لامپ، از نظر میزان وات، چه نوع لامپهایی هستند؟
رایجترین نوع لامپهای مورداستفاده در منازل ۲۵، ۴۰، ۶۰، ۷۵ و ۱۰۰ وات هستند. برای اکثر اتاقها، یک لامپ ۶۰ وات کفایت میکند. یک لامپ ۲۵ وات نور کمی دارد اما لامپهای ۱۰۰ وات نور زیادی تولید میکنند.
4 نوع نورپردازی متفاوت نام ببرید؟
نورپردازی محیطی، نورپردازی کاری، نورپردازی متمرکز، نورپردازی دکوری.