بهترین نور برای کلاس درس، بیایید اول از همه کلاس درس‌های قدیم را تصور کنیم نیمکت‌های فلزی در سه ردیف و بیشتر، دیوارهای سفید ساده، تخته سیاه و فقط چند ردیف مهتابی ساده در کلاسی مربع معماری کلاس‌های درسی بود که بیشتر بچه‌ها از آن فراری بودند. در مدارس دو شیفت، با نزدیک شدن به غروب خورشید نور کلاس درس از چیزی هم که بود، بدتر می‌شد و حالا دیگر وقت اضافه‌شدن سایه‌های قد و نیم‌قد روی دیوارهای سفید و ساده بود.
خوشبختانه از دهه 60 و 70 که عبور کردیم، استانداردهای فضای آموزشی کمی در مرکز توجه قرار گرفت و برای فضای درس و تحصیل استانداردهایی تعریف شد. دیوارهای رنگی برای مدارس ابتدایی، نور مناسب کلاس درس و تهویه مطبوع از نظر سرمایش و گرمایش، پنجره‌های استاندارد، نیمکت و لزوم تدریس در کلاس‌های کم‌جمعیت از جمله تغییراتی بود که در مراکز آموزشی اعمال شد.
البته علاوه بر فضای مدرسه، مؤسسات آموزشی، کتابخانه‌ها، کلاس زبان و مراکز دیگری هم هستند که باید اصول مناسب کلاس درس را در اولویت کارشان قرار دهند. نورپردازی ضعیف و غیراستاندارد فقط به بی‌حوصلگی و تنبلی دانش‌آموز منجر نمی‌شود، بلکه چشم را خسته کرده و می‌تواند حسابی فضای تدریس را کسل کند. به همین خاطر، در ادامه خیلی خلاصه و ساده به مهم‌ترین نکات دربارۀ استانداردهای نور مناسب درس خواندن اشاره کردیم، با ما همراه شوید.
چرا نورپردازی فضای آموزشی مهم است؟
وقتی درباره نور کلاس درس صحبت می‌کنیم، دقیقاً منظورمان چیزی برخلاف کلاس درس‌های قدیمی است. یعنی در ساخت یک مؤسسه استاندارد با کلاس درس‌های اصولی، شرایطی را به کار بگیرید که نور طبیعی و مصنوعی با زاویه و شدت مناسبی به کلاس تابیده شود تا هم مانع خستگی شود، هم فضای کلاس را دل‌مرده و کسل نکند.
شاید تا اینجا فکر نمی‌کردید که نور کلاس تا این حد می‌تواند روی روند تدریس تأثیر بگذارد، اما جالب است بدانید که تحقیقات گسترده در این حوزه، نشان داده نور طبیعی مثل نور خورشید تأثیر مستقیمی در روحیه دانش‌آموز دارد و موجب کاهش استرس می‌شود. این مورد را خودمان هم احتمالاً متوجه شدیم، قرارگرفتن در زاویه مناسبی از نور خورشید یا نزدیک بودن به طبیعت با یک گرمای ملایم انرژی مثبت خوبی دارد و حسی از شادابی به افراد می‌دهد.
البته این نکته را در نظر بگیرید که درس‌خواندن در نور طبیعی به‌اندازه نورپردازی غیراستاندارد برای چشم ضرر دارد. تابش شدید نور خورشید باعث ضعف در بینایی می‌شود و بهتر است که حتماً از جهت تابش ملایم خورشید به‌عنوان نور استاندارد استفاده شود.
برخی اعتقاد دارند که بهتر است فقط از روشنایی خورشید استفاده کرد، زیرا نور طبیعی، بهترین نور است. به اعتقاد این گروه، قرارگرفتن در معرض نور مصنوعی آسیب‌هایی بسیاری همراه دارد که در مقاله مضرات نور مصنوعی به درستی این ادعا و جزئیات آن بیشتر پرداختیم.
نورهای مصنوعی اگر با اصول استاندارد تعبیه نشده باشد، رفتار خشونت‌آمیز و میزان فشارخون را در دانش‌آموزان افزایش می‌دهد. پس اگر قرار است یک‌روند تدریس استاندارد را دنبال کنیم، کلاس درسمان باید از بهترین جهت نور چه طبیعی و چه مصنوعی استفاده کند تا بیشترین تأثیرگذاری را داشته باشد.
انواع نور در محیط
انواع نورپردازی بر اساس طیف رنگ و شدت تابش، به 4 دسته نور نرمال، نور انرژتیک، نور متمرکز و نور انرژی‌بخش تقسیم می‌شود.
نور نرمال همان‌طوری که از نامش پیداست، شدت تابش مناسبی داشته و باعث اذیت و آزار چشم نمی‌شود.
نور انرژتیک شدت تابش بیشتری دارد و معمولاً برای افزایش سطح هوشیاری پیشنهاد می‌شود. مثلاً اگر کلاس درس مجهز به هر چهار نوع نور باشد، برای اولین کلاس صبح که هنوز برخی خواب‌آلود هستند، بهتر است که از نور انرژتیک استفاده کند.
نور متمرکز از طیف رنگ‌های سرد استفاده می‌کند تا در طول امتحان ناخودآگاه روی تمرکز دانش‌آموز تأثیر بهتری بگذارد. در آخر هم نوبت نور آرامش‌بخش است که از طیف رنگ‌های گرم استفاده کرده و برای فراهم‌کردن فضای آرام و اصطلاحاً ریلکس استفاده می‌شود.
خوشبختانه برای هر 4 مدل نورپردازی، دستی باز در انتخاب لامپ دارید که در بازار به‌راحتی پیدا می‌شود، اما پیش از آن پیشنهاد می‌کنم که برای آشنایی بیشتر مقاله ساختار لامپ را مطالعه کنید.
استانداردهای نور مناسب کلاس درس
شروع کار ما با انتخاب رنگ مناسب است. بهتر است کلاس درس از لامپی استفاده کند که نور روشن و سفید دارد. درس‌خواندن در نور روشن و سفید از محدودۀ ۴۰۰۰ تا ۵۷۰۰۰ k بهترین نور برای دریافت اطلاعات آموزشی و پردازش آن‌ها است.
نور کلاس درس بهتر است که حتماً در سطح محیط پراکنده شود و فقط به نقطۀ خاصی نتابد. به همین خاطر باید از تعداد استانداری لامپ استفاده کنید که در نقاط مختلف نصب شده باشد. نوری که فقط به یک نقطه بتابد و به‌اصطلاح پخش‌شونده نباشد، خیلی زود چشم را خسته می‌کند.
بهتر است که نور مناسب کلاس درس قابلیت تنظیم‌شدن داشته باشد که خوشبختانه این مسئله با تکنولوژی پیشرفته امروز تقریباً حل شده است. شدت تابش نور طبیعی در ساعات مختلف روز متفاوت است، به همین خاطر برای جلوگیری از تابش بیش از حد نور به فضای داخل کلاس، بهتر است لامپ‌هایی را نصب کنید که شدت نورشان قابل کم‌وزیاد شدن باشد تا در ساعات اولیه روز درجۀ روشنایی کمتر و با غروب خورشید نور بیشتری داشته باشید.
توصیه می‌شود که کلاس درس حتماً دارای پنجره باشد و از تبدیل کردن فضای بدون پنجره به محیط آموزشی خودداری کنید. همان‌طوری که گفتیم، تابش نور طبیعی خورشید با جهت ملایم، استرس را کاهش داده و حس خوشایندی برای معلم و دانش‌آموز دارد.
مضرات نور نامناسب در محیط آموزشی
درس‌خواندن در نور طبیعی به‌اندازه نورپردازی غیراستاندارد برای چشم ضرر دارد. تابش شدید نور خورشید باعث ضعف در بینایی می‌شود و بهتر است که حتماً از جهت تابش ملایم خورشید به‌عنوان نور استاندارد استفاده شود.
در واقع نور نامناسب در طولانی‌مدت منجر به آسیب‌های چشمی از جمله نزدیک‌بینی و ضعف در بینایی می‌شود. ممکن است در تعداد زیادی از افراد باعث انواع سردردهای میگرنی شود یا حتی روی شدت خستگی‌شان تأثیر بگذارد. خستگی معلم در روند آموزش تأثیر جدی دارد و دانش‌آموز خسته در کم‌ترین میزان یادگیری است.
در ادامه می‌توانید به مقاله لامپ مناسب برای مطالعه سربزنید و درباره ویژگی‌های نور مناسب برای مطالعه بیشتر بدانید.
چراغ مطالعه برای تمرکز و درس خواندن
چراغ مطالعه، نور را فقط به یک نقطه مشخص میتاباند و تقریباً قابل تنظیم کردن نیست و در نتیجه‌ی استفاده طولانی‌مدت از آن می‌تواند آسیب‌های جدی داشته باشد. با‌این‌حال اگر در شرایطی هستید که از چراغ مطالعه استفاده می‌کنید، حتماً از لامپ روشن و سفید استفاده کنید. در مقاله تفاوت لامپ سفید و مهتابی دربارۀ این موضوع بیشتر صحبت کردیم.
فواید رعایت اصول نور مناسب درس خواندن
احتمالاً تا اینجا متوجه شدید که نور مناسب کلاس درس میزان یادگیری را بالا برده، کیفیت آموزش را بهتر می‌کند و حتی روی شدت خستگی تاثیرگذار است.
از دیگر فواید نورپردازی مناسب که باید به آن توجه کنید، موارد زیر است:
- فراهم‌کردن محیط آرام آموزشی با سطح کمتری از اضطراب و استرس
- ایجاد جریان مثبت انرژی با جهت نور مناسب و استفاده از نورهای طبیعی و مصنوعی
- بهبود کیفیت یادگیری و میزان توجه به محیط اطراف
کلام آخر
- توجه به استفاده از بهترین جهت نور در کلاس درس فقط یک بحث ساده در معماری فضای آموزشی نیست، بلکه نورپردازی بیشتر از آنچه به نظر می‌رسد روی سلامت ما و فرزندانمان تأثیر دارد.
- سلامت چشم، توجه بیشتر به درس، افزایش تمرکز و کاهش استرس از بهترین مزایای نور مناسب کلاس درس و استفاده از مزایای تابش قابل‌قبول نور طبیعی خورشید در کلاس است.
- علاوه بر این پیشنهاد دوستانه من این است که در محیط خانه نیز به اصول و استانداردهای نورپردازی توجه کنید.
- لامپ‌های استاندارد را به نحوی نصب کنید که نور را در محیط پخش کند و حتماً زمان مناسبی از روز را به استفاده از نور طبیعی به‌جای نور مصنوعی اختصاص دهید.
سؤالات متداول:
آیا استفاده از چراغ مطالعه برای درس‌خواندن مناسب است؟
اگر در شرایطی هستید که از چراغ مطالعه استفاده می‌کنید، حتماً از لامپ روشن و سفید استفاده کنید.
آیا درس‌خواندن در نور طبیعی ضرر هم دارد؟
بله، درس‌خواندن در نور طبیعی به‌اندازه نورپردازی غیراستاندارد برای چشم ضرر دارد. تابش شدید نور خورشید باعث ضعف در بینایی می‌شود و بهتر است که حتماً از جهت تابش ملایم خورشید به‌عنوان نور استاندارد استفاده شود.
علاوه بر خستگی، نورپردازی غیراصولی چه ضررهایی دارد؟
نور نامناسب در طولانی‌مدت منجر به آسیب‌های چشمی از جمله نزدیک‌بینی و ضعف در بینایی می‌شود. ممکن است در تعداد زیادی از افراد باعث انواع سردردهای میگرنی شود یا حتی روی شدت خستگی‌شان تأثیر بگذارد. خستگی معلم در روند آموزش تأثیر جدی دارد و دانش‌آموز خسته در کم‌ترین میزان یادگیری است.