تا حالا شده به این فکر کنید که برج مراقبت در فرودگاه‌ها چه کارهایی را انجام می‌دهند یا باندهای فرود چگونه هواپیماها را با فرمان تیک‌آف و لندینگ هدایت می‌کنند؟ تا حالا به میزان اهمیت سیستم روشنایی در صنعت هوایی فکر کردید؟ در این مطلب به بررسی روشنایی در صنعت هوایی میپردازیم. همراه ما باشید.
سیستم روشنایی هواپیما در شب
باندهای مورد استفاده در شب طوری طراحی شده‌اند که سیستم‌های روشنایی متفاوت وضعیت باند را برای خلبان مشخص می‌کند. خلبانان اعتقاد دارند زمانی‌که در ابتدای یادگیری پرواز هستند، پیدا کردن فرودگاه کار چندان آسانی نیست، زیرا درگیر مشکلات یادگیری پرواز هستند، حتی ممکن است باند طولانی در جلوی دیدشان باشد و زیر بال‌های هواپیما، ولی آن را به‌خوبی تشخیص ندهند. این امر ترس و تنش روحی را در خلبان بالا می‌برد، به‌خصوص در اولین پرواز مستقل ناوبری این تنش بسیار زیاد خواهد بود، اما با کسب تجربه، پیدا کردن باند فرودگاه نیز آسان می‌شود.
خلبان باید با هوشیاری خاصی به دنبال نقاط کلیدی فرودگاه باشد؛ مثل یک محل باز میان انبوه درختان یا نقطه‌ای خاص روی افق که فرودگاه را در آن محل نشانه‌گذاری کرده یا قسمت خاصی از شهر که از دور تغییری در آن هویدا باشد. در پرواز شب او نیاز به درک بیشتری دارد، ولی به تدریج که ساعات پروازی افزایش می‌یابد، یافتن فرودگاه در شب از پیدا کردن آن در روز آسان‌تر می‌شود.
یک خلبان جهت پرواز به هر منطقه‌ای باید نقشه‌های آن منطقه را بررسی کند. چنانچه فرودگاه مجهز به تجهیزات پرواز در شب باشد، در بالای نشانه فرودگاه علامت (*) دیده می‌شود. معمولا می‌توان اطلاعات لازم درباره چراغهای یک فرودگاه را از چند منبع جستجو کرد. این اطلاعات سبب می‌شود که در تاریکی شب، مسیر مثل روشنایی روز مشخص شود.
روشنایی فرودگاه در شب
بسیاری از فرودگاه‌ها دارای چراغی گردان به نام” بیکن” هستند. این چراغ به خلبان کمک می‌کند تا در شب هم بتواند با دید (VFR) پرواز کند. البته این نوع پرواز در ایران انجام نمی‌شود مگر با مجوزی که از طرف استاندارد پرواز صادر شده باشد. این چراغ گردان از 1 تا 10 درجه بالای افق قابل دیدن است. معمولا این چراغ از فاصله 10 مایلی فرودگاه بسته به وضعیت هوا، قابل رویت است.
بیکن در فرودگاه‌های غیرنظامی به رنگ سفید و سبز بوده و به‌طور متناوب 24 تا 30 مرتبه در دقیقه چشمک می‌زند، ولی در فرودگاه‌های نظامی به‌ازای هر دو چراغ سفید چشمک زن، یک چراغ سبز چشمک می‌زند.
این چراغ از آغاز تاریکی هوا تا طلوع سپیده فعال است؛ البته ممکن است بعضی اوقات در ساعاتی از روز که شرایط پروازی فرودگاه مناسب پرواز با دید نیست، روشن شود.
سیستم روشنایی باند
باندهایی که برای پرواز شب مجهز می‌شوند، دارای سیستم روشنایی متفاوتی هستند که وضعیت و موقعیت باند را مشخص می‌کنند. مهمترین چراغهای فرودگاهی چراغهای لبه باند است. این چراغ‌ها سفید رنگ هستند و کنار باند و به فاصله 200 پا از هم‌دیگر قرار گرفته‌اند. آنها مرز بین باند را با قسمتهای دیگر مشخص می‌کنند. این نوع چراغ‌ها در فرودگاه‌های دنیا نسبت به شدت نوری که ساطع می‌کنند به سه دسته نور پایین، نور متوسط و نور بالا تقسیم می‌شوند.
“نوربالا” برای مشخص کردن باند از نقاط دورتر است، ولی در تقرب نوع کوتاه، بیشتر خلبان‌ها ترجیح می‌دهند نورهای پایین یا متوسط استفاده کنند. مراقب پرواز در برج مراقبت، تدابیر لازم را جهت تنظیم و روشن کردن این چراغ‌ها به‌عمل می‌آورد. وی بسته به شرایط محیطی و اینکه بخواهد کدام باند را فعال کند، چراغ‌ها را روشن و تنظیم می‌کند، زیرا ممکن است فقط یک باند فعال باشد. عموما چراغهای دو سر باند دو طرفه هستند و رنگ آنها بستگی به این دارد که هواپیما از کدام جهت برای تقرب و نشستن به سوی باند حرکت می‌کند. در همان سمت چراغهای سبز را میبیند و در انتهای باند چراغهای قرمز دیده می‌شود.
چنانچه جهت معکوس باند را برای نشستن انتخاب کند چراغهای قرمز دیگر سبز دیده می‌شوند و چراغهای سبز برعکس قرمز دیده می‌شوند. چراغهای آبی رنگ نیز برای مرز مسیر خزش هواپیما و رمپها استفاده می‌شود. بهجز در موارد اضطراری، این خطای محض است که خلبان در محلهایی که چراغ آبی مشاهده می‌کند، نشست و برخاست کند.
کنترل چراغ باند فرودگاه توسط خلبان
بد نیست بدانید بسیاری از فرودگاه‌ها که برج مراقبت ندارد دارای چراغهایی هستند که توسط خلبان کنترل می‌شوند. خلبان به صورت انتخابی میتواند در شعاع حدود 5 مایلی فرودگاه چراغ‌ها را روشن و شدت نور آنها را تنظیم کند. فرودگاه‌هایی که مجهز به این سیستم هستند، دارای فرکانس خاصی است که اگر سیستم رادیویی هواپیما روی این فرکانس تنظیم شود، خلبان میتواند به وسیله ارسال سیگنال رادیویی، اقدام به روشن شدن چراغ‌ها و تنظیم نور آنها کند.
در بعضی از فرودگاه‌ها حتی چراغهای تاکسی وی یا مسیر خزش را روی این سیستم قرار می‌دهند و معمولا سیستم کنترل چراغ‌ها توسط خلبان در تمامی فرودگاه‌های دنیا روی فرکانس مشخصی صورت میگیرد، اما گاهی استثنا نیز وجود دارد. ممکن است دو یا چند فرودگاه نزدیک به هم وجود داشته باشد و فعال نمودن سیستم روشنایی یک فرودگاه باعث اختلال در سیستم روشنایی فرودگاه دیگر شود. بنابراین به اجبار فرکانسهای دیگری را برای فرودگاه‌های مجاور در نظر می‌گیرند.
چراغهای پیشرفته در صنعت هوایی
در فرودگاه‌های پیشرفته امروزی علاوه بر تجهیزاتی مانند چراغهای مشخص‌کننده، طراحی شکل ویژه آنها نیز کمک می‌کند تا خلبان در پرواز بدون دید یا حتی پرواز با دید نشست و برخاست یا دویدن هواپیماها بر روی باند را با ایمنی بیشتر انجام دهد.
باندهای پروازی که مجهز به تقرب دقیق هستند، به ویژه فرودگاه‌های بزرگ اغلب دارای چراغهای خط مرکزی در باند هستند که این چراغ‌ها دقیقا در مسیری نصب شده‌اند که هواپیماها باید روی آنها حرکت کنند.
چراغهای خط مرکزی باند و آستانه باند وقتی که تقرب بدون دید انجام می‌شود، باید روشن و در حالت دید نیز کمتر از 50 مایل هم قابل دیدن باشند. چراغهای خط مرکزی از 57 پایی آستانه باند شروع شده و فاصله بین آنها 50 پا است و در یک ردیف در مرکز و طول باند امتداد مییابند.
خلبان‌ها حین نشست و برخاست، اگر دقیقا روی خط مرکزی باند حرکت کنند، انتظار دارند کمی بالا و پایین بروند، چرا که چرخ جلوی هواپیما روی چراغهای نصب شده روی خط مرکزی باند حرکت می‌کند. البته این نوع چراغ فقط در باند فرودگاه امام خمینی نصب شده است و سایر فرودگاه‌های کشور از آن بی‌نصیب هستند. محلی که چرخ‌های اصلی هواپیما باند را لمس می‌کند، منطقه خاصی است که دارای چند ردیف چراغ است. این منطقه در اولین 3000 پای خط مرکزی باند قرار دارد.
چراغهای باند اغلب طوری طراحی شده‌اند که طول باقیمانده باند را نشان دهد. این موضوع در شب یا در دید کم، خلبان را در قضاوت یاری می‌کنند.
همچنین شناخت چراغهای مرکزی 2000 پای آخر باقیماندهی باند که دو طرفه عمل می‌کنند و شناخت چراغهای طول باند در شرایط فوق، اهمیت به‌سزایی دارد. خلبان از فاصله 2000 تا 10000 پایی آخر باند را در خط مرکزی به تناوب چراغهای قرمز و سفید میبیند و در 1000 پای آخر باند فقط چراغهای قرمز دیده می‌شود.
چراغهای مشخص‌کننده
دید بعضی از فرودگاه‌ها در شب گاهی مشکل است. به دلیل اینکه در شب، دریایی از چراغهای شهر موج می‌زند. گاهی باندها از دور شیب‌دار به نظر میرسند یا حتی از دید پنهان می‌شوند، به همین جهت درگوشههای ابتدای باند از سمتی که تقرب میکنیم دو چراغ پرنور که همزمان چشمک میزنند، نصب شده تا به خلبان کمک کند که ابتدای باند و جهت باند را راحتتر پیدا کند.
در فرودگاه‌هایی که مجهز به سیستم کنترل روشنایی توسط خلبان هستند، معمولا این چراغهای چشمک‌زن با فعال شدن سیستم کنترل عمل می‌کنند. به دلیل نور خیرهکنندهای که این چراغ‌ها دارند، وقتی خلبان در انتهای فاز تقرب و نزدیک به ابتدای باند می‌شود، اگر بخواهد سیستم روشنایی را روی نور کم تنظیم کند، معمولا این چراغهای چشمک زن خاموش می‌شوند.
چراغهای تقرب در شب
خلبان‌ها هنگامی برای پیدا کردن فرودگاه دچار مشکل می‌شوند که منطقه را پوششی از مه یا گرد و غبار گرفته باشد و فرودگاه از دید پنهان شود. حتی اگر هواپیما طوری مجهز باشد که بتواند بدون دید تا چند صدپایی باند هم پایین بیاید ممکن است در طی روز باز هم قادر به دیدن باند نباشد. کمک به حل مشکل فوق در باندهایی که دارای دستورالعمل تقرب دقیق با دستگاه هستند، با به کارگیری سیستم چراغهای تقرب صورت گرفته است. این چراغ‌ها برای راهنمایی و هدایت هواپیما در دید کم طراحی شده‌اند. تعیین انواع چراغ‌ها بهوسیله ترکیبی از حروف الفبای انگلیسی است که چنانچه فرد آشنایی نداشته باشد، برای وی گیج‌کننده است.
تمام سیستم چراغهای تقرب با یک ردیف چراغ سبز شروع می‌شود که ابتدای باند و جهت آن را نشان می‌دهند. در امتداد مسیر که از چراغهای سبز استفاده شده است. چندین ردیف چراغ 5تایی سفید که به صورت یکنواخت روشن هستند، نصب شده‌اند. این چراغ‌ها از سمت تقرب باند تا حدود 2500 پایی امتداد مییابند. این چراغ‌ها به فاصله 100 پا نصب شده‌اند، ولی دیگر چراغهای تقرب هر 200 پا یکی نصب می‌شوند.
علاوه بر اینها، رنگ سفید یکنواختی که به صورت برجسته هر 1000 پا را مشخص می‌کنند، نصب شده است. سیستم چراغهایی که در یک خط نوری چشمک میزنند، به شکلی است که علاوه بر انتقال نور، چراغهایی با نور سفید و یکنواخت هر 500 تا 1000 پایی را مشخص می‌کند. چراغهای که در نشستنهای کوتاه بهکار میروند با چراغهای سفید رنگی که شدت نور بالایی ندارند، تلفیق شده‌اند. البته سیستم چراغهای تقرب با شدت نور متوسط نیز وجود دارد که با حرف M مشخص می‌شوند. همچنین هر دو نوع چراغهای چشمک‌زن که یک خط نوری را نمایش می‌دهند با رنگ قرمز به کار میروند.
چراغهای نوع اول دو ردیف قرمز رنگ هستند که از 200 پایی آستانه باند امتداد مییابند و نوع دوم آنها یک ردیف چراغ 3تایی قرمز است که در هر طرف آن، 5 چراغ سفید با نور یکنواخت قرار دارد و تا 1000 پایی ابتدای باند امتداد یافتهاند. جزء مهم بسیاری از سیستم‌های روشنایی و باند فرودگاه رنگ سفید با نور متمایل به آبی هستند که در ردیف چراغهای با نور یکنواخت نصب می‌شوند و از 1000 تا 1400 پایی ابتدای باند تا 2400 تا 3000 پایی منطقه تقرب امتداد مییابند. چراغ‌ها به طرف ابتدای باندی که هواپیما قصد تقرب دارد با سرعت دو بار در ثانیه چشمک میزنند و تاثیر آنها شبیه به یک توپ نوری است که به طرف باند پرتاب می‌شود.
چراغهای نشاندهنده امتداد باند و چراغهایی که در یک خط نوری فلاش میزنند، دارای زوایای نوری حساسی هستند که فقط وقتی هواپیما در حال نزدیک شدن به باند است برای خلبانش به وضوح قابل دیدن باشند. چراغهای چشمک زن دیگری که کمتر رایج هستند نیز وجود دارند که در تمامی جهت‌ها، نور آنها قابل رویت است.
کلام آخر
همانطور که خواندید، اهمیت و ضرورت سیستم روشنایی در صنعت هوایی بسیار است، طوریکه اگر سیستم روشنایی در شب دچار اختلال شود، مسیریابی و تیک‌آف برای خلبانان بسیار سخت می‌شود و حتی ممکن است منجر به بروز حادثه شود. به همین دلیل باید استانداردهای لازم در سیستم روشنایی صنعت هوایی رعایت شود.
سوالات متداول:
فرودگاه‌هایی که برج مراقبت ندارند، چگونه به مسیریابی خلبانان در تنظیم چراغ‌ها کمک می‌کنند؟
فرودگاه‌هایی که برج مراقبت ندارد دارای چراغهایی هستند که توسط خلبان کنترل می‌شوند. خلبان به صورت انتخابی میتواند در شعاع حدود 5 مایلی فرودگاه چراغ‌ها را روشن و شدت نور آنها را تنظیم کند.
چرا دید برخی از فرودگاه‌ها در شب مشکل است؟
دید بعضی از فرودگاه‌ها در شب گاهی مشکل است، به دلیل اینکه در شب، دریایی از چراغهای شهر موج می‌زند. گاهی باندها از دور شیب‌دار به نظر میرسند یا حتی از دید پنهان می‌شوند.
مهمترین چراغ فرودگاهی در هواپیما کجاست؟
مهمترین چراغهای فرودگاهی چراغهای لبه باند است. این چراغ‌ها سفید رنگ هستند و کنار باند و به فاصله 200 پا از یکدیگر قرار گرفته‌اند. آنها مرز بین باند را با قسمتهای دیگر مشخص می‌کنند.