اگر به استانبول سفر کرده باشید یا تصاویر مسجد سلطان احمد استانبول را دیده باشید، بدون شک با اولین نگاه به مسجد جامع مکی زاهدان، یاد این مسجد می‌افتید. مسجدی که به‌خودی‌خود یکی از بی‌مانند‌ترین مساجد داخل ایران است و با سبکی بسیار مشابه به مساجد ترکیه، خصوصاً مسجد سلطان احمد ساخته شده است. این مسجد را به‌عنوان مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مساجد اهل‌سنت در ایران می‌شناسند و دیدنی‌ترین جاذبه مذهبی و توریستی شهر زاهدان هم محسوب می‌شود. همان‌طور که مسجد سلطان احمد، ترکیبی از معماری اسلامی و بیزانس را در خودش دارد، هر دو این معماری‌ها را در مسجد مکی زاهدان هم می‌توان به‌وضوح پیدا کرد. در این مقاله می‌خواهیم درباره مسجد مکی و نورپردازی مسجد مکی با شما صحبت کنیم. اگر دوست دارید یکی از بی‌نظیرترین مسجد‌های ایران را بشناسید، همراه ما بمانید.
تاریخچه مسجد مکی زاهدان
در اطلاعاتی که درباره مسجد مکی منتشر شده است، نام عبد‌العزیز ملازاده به‌عنوان معماری این مسجد زیبا به چشم می‌خورد. ملازاده مسجد مکی را در سال ۱۳۵۳ با زیربنای ۶۰۰ مترمربع بنا کرد و بنای اولیه این مسجد دو مناره با ارتفاع ۳۷ متر بود. اگرچه این مسجد را بزرگ‌ترین مسجد اهل‌سنت ایران می‌دانند، اما هنوز به بهره‌برداری کامل نرسیده است. همین بود که باگذشت زمان و افزایش جمعیت، گسترش بیشتر فضای مسجد را ضروری دیدند و تا امروز چند مرحله توسعه و گسترش را پشت سر گذاشته است.
مرحله اول توسعه مسجد مکی سال ۱۳۷۰ آغاز شد و زیربنا و محیط عبادت مسجد را بیشتر کردند. حدود ۲۰ سال، باتوجه به استقبالی که اهل‌سنت ایران از این مسجد بزرگ و شاهکار داشتند، زمینه را برای آغاز مرحله دوم توسعه هم فراهم کردند و سال ۱۳۹۰ هم فاز دوم توسعه مسجد را کلید زدند. ازآنجایی‌که این مسجد متعلق به بلوچ‌های شهر زاهدان است، کاملاً حمایت مردمی داشته و تا امروز مردم بومی داوطلبانه و بدون دریافت دستمزد در ساخت این بنا همکاری کرده‌اند.
نورپردازی نمای ساختمان بسیار مهم است. این نورپردازی می‌تواند جلوه و جذابیت بسیار مهمی به نمای بنا بدهد. با مراجعه به مقاله اصول نورپردازی نمای ساختمان اطلاعات خود را در این‌باره کامل کنید.
معماری داخلی مسجد مکی زاهدان
همان‌طور که در شروع صحبت هم گفتیم، این مسجد شباهت بسیار زیادی به مسجد سلطان احمد استانبول دارد. مسجدی که تمام معماری بیرون آن نماینده‌ای از معماری سبک بیزانس است و ترکیبی از معماری اسلامی هم در آن دیده می‌شود. به همین دلیل است که به‌سختی می‌توان معماری مسجد مکی را معماری ایرانی دانست و در واقع این مسجد را هم جزو آثار معماری بیزانس می‌شناسند. طراحی بنای مسجد و معماری داخلی آن توسط هنرمندان ایرانی انجام شده و درون آن یادآور مسجدالنبی است.
در حال حاضر این مسجد جامع ۴ مناره، بیش از ۵۰ گنبد بزرگ و کوچک دارد که ارتفاع گنبد مرکزی آن به ۴۶ متر می‌رسد. در طول اولین پروژه توسعه‌ای که برای مسجد مکی در نظر گرفتند یک طبقه روی طبقه همکف و یک طبقه زیرزمین ساخته شد و بازسازی و طراحی نمای داخلی مسجد هم در برنامه داشتند. تمرکز فاز دوم توسعه مسجد مکی روی بازسازی نمای بیرونی بود.
داخل این مسجد مملو از کاشی‌کاری‌های زیبا، دیدنی و هنرمندانه‌ای است که جذابت طراحی و معماری داخلی آن را چندین برابر کرده است.
نورپردازی یکی از راه‌هایی است که ظرافت و جذابیت معماری را بیشتر نمایان می‌کند. در مقاله نورپردازی در معماری درباره اهمیت این موضوع صحبت کردیم.
نورپردازی مسجد مکی زاهدان قدیمی
اگر بخواهیم درباره نورپردازی مسجد مکی صحبت کنیم، در قدم اول بهتر است سراغ نورپردازی طبیعی این مسجد برویم. پنجره‌های متعددی که در مسجد در نظر گرفته شده است مهم‌ترین عامل برای تأمین نور داخل در روز است. در قسمت کمری تمام گنبدهای مسجد دورتادور پنجره‌های کوچکی هستند که نور خورشید را به داخل مسجد هدایت می‌کنند. علاوه بر این پنجره‌ها، چندین پنجره بزرگ‌تر هم روی دیوار‌های مسجد تعبیه شده که روشنایی بخش دیگری از مسجد را به عهده دارند.
همان‌طور که نورپردازی در دنیای مدرن یکی از مهم‌ترین فرآیندها در دکوراسیون خانه‌‌هاست، می‌تواند به همان اندازه هم برای بنا‌ها، ساختمان‌ها و آثار تاریخی دیگر هم مهم باشد. برای اینکه اطلاعات بیشتری درباره اصول نورپردازی ترکیبی کسب کنید، مطلبی با همین عنوان بخوانید.
نورپردازی مسجد مکی در شب هم وابسته به چراغ‌ها و ریسه‌های متعددی است که از چهار مناره اطراف مسجد به سمت گنبد اصلی کشیده شده است. همچنین تمام مناره‌های مسجد به‌تنهایی هم چراغانی‌شده هستند تا این مسجد در تاریکی شب نیز نگین درخشان زاهدان باشد. مسجد مکی زاهدان را به‌واسطه یک نورپردازی دیگری هم می‌شناسند؛ نورپردازی سه‌بعدی که در سال‌های اخیر و در مناسبت‌های مختلف آیینی و مذهبی برای این مسجد انجام می‌دهند.
انواع روش‌ها و مدل‌‌هایی که برای نورپردازی فضاهای مختلف استفاده می‌شود را می‌شناسید؟ مطالعه مقاله انواع تکنیک‌های نورپردازی به شما کمک می‌کند تا با انواع نورپردازی‌ها آشنا شوید.
نورپردازی سه‌بعدی مسجد مکی زاهدان
ویدئو مپینگ که به‌عنوان ویدئو پروژکشن و واقعیت افزوده فضایی هم شناخته می‌شود، یک فناوری جدید است که برای نمایش تصاویر مختلف روی اشیا و تبدیل آنها به شکل‌های نامنظم استفاده ایجاد شده است. این اشیاء ممکن است مناظر پیچیده صنعتی مانند ساختمان‌ها باشند. فرایند انجام این کار بسیار ساده است. این نوع نورپردازی شامل استفاده از یک برنامه مجازی برای نقشه‌برداری فضایی یک سطح دوبعدی یا یک شیء سه‌بعدی است. این برنامه مجازی از سطحی که قرار است روی آن پخش شود، تقلید می‌کند. سپس نرم‌افزار با یک پروژکتور تعامل می‌کند و به آن اجازه می‌دهد هر تصویری را روی آن سطح به نمایش درآورد.
با استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی، محیطی شبیه به محیط واقعی را که قرار است تصاویر روی آن نمایش داده شود، تعریف می‌کنند. این نرم‌افزار می‌تواند با یک پروژکتور تعامل داشته باشد تا هر تصویر دلخواه را روی سطح آن جسم قرار دهد. این تکنیک توسط هنرمندان و تبلیغ‌کنندگان به‌طور یکسان استفاده می‌شود که می‌توانند ابعاد اضافی، توهمات نوری و مفاهیم حرکت را بر اجسام ساکن دو یا سه‌بعدی اضافه کنند. این ویدئو معمولاً با صدا ترکیب می‌شود یا صدا جدا از تصاویر و برای ایجاد یک روایت صوتی و تصویری ایجاد می‌شود.
مسجد مکی زاهدان هم یکی از همین سازه‌های بزرگ و شناخته شده‌ای است که نورپردازی سه‌بعدی (ویدئو مپینگ) روی آن انجام شده است. این نورپردازی در آذرماه ۱۳۹۷ انجام شد و به مدت ۲ شب ادامه داشت. شدت نور آن ۲۰ هزار لومن بود و یکی از زیبا‌ترین پروژه‌های سه‌بعدی اجراشده در شهر زاهدان به‌شمار می‌رود.
کلام آخر
معماری مسجد مکی در نوع خود بی‌نظیر است و هیچ همتایی در ایران ندارد. علاوه‌بر‌این، نورپردازی طبیعی مسجد مکی و نورپردازی مصنوعی که در طول شب برای این مسجد در نظر گرفته‌‌اند هم، زیبایی و جلوه آن را چندین برابر کرده است. اگر دوست دارید یکی از بزرگ‌ترین مساجد جهان اسلام و مذهب سنی را در ایران ببینید، پیشنهاد می‌کنیم به زاهدان سفر کنید. در زاهدان می‌توانید این نگین درخشان را ببینید و زیبایی و شکوه آن را از نزدیک لمس کنید. شما پیش از این درباره مسجد مکی اطلاعاتی داشتید؟ اگر به این مکان مهم زاهدان سر زده‌اید، تجربه خود را برای ما بگویید.
سؤالات متداول :
نورپردازی مسجد مکی چگونه است؟
در قسمت کمری تمام گنبدهای مسجد دور تا دور پنجره‌های کوچکی هستند که نور خورشید را به داخل مسجد هدایت می‌کنند. چندین پنجره بزرگ‌تر هم روی دیوار‌های مسجد تعبیه شده که روشنایی بخش دیگری از مسجد را به عهده دارند. نورپردازی مسجد مکی در شب وابسته به چراغ‌ها و ریسه‌های متعددی است که از چهار مناره اطراف مسجد به سمت گنبد اصلی کشیده شده است. همچنین تمام مناره‌های مسجد به‌تنهایی هم چراغانی شده هستند تا این مسجد در تاریکی شب نیز نگین درخشان زاهدان باشد.
معماری مسجد مکی زاهدان الهام گرفته از چه سبکی است؟
این مسجد شباهت بسیار زیادی به مسجد سلطان احمد استانبول دارد. مسجدی که تمام معماری بیرون آن نماینده‌ای از معماری سبک بیزانس است و ترکیبی از معماری اسلامی هم در آن دیده می‌شود. به همین دلیل است که به‌سختی می‌توان معماری مسجد مکی را معماری ایرانی دانست و در واقع این مسجد را جزو آثار معماری بیزانس می‌شناسند.
ساخت مسجد مکی در چه سالی آغاز شد و چند دوره توسعه را پشت سر گذاشت؟
ساخت مسجد مکی سال ۱۳۵۳ آغاز شد و در سال‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۹۰ دو فاز توسعه را برای این مسجد برنامه‌ریزی کردند. فاز پایانی این توسعه این مسجد همچنان ادامه دارد و با کمک و حمایت مردم محلی در حال انجام است.