یکی از تاثیرگذارترین عملیات در تصویربرداری سینما، نورپردازی صحنه است. نور در سینما فراتر از تاباندن نور به اشیا فقط برای نمایاندن آنهاست. نورپردازی بافت را جلوهگر می‌کند، یعنی به ما امکان دیدن خطوط نرم یک صورت، بافت زیر یک تکه چوب، نقوش ظریف تار عنکبوت، درخشندگی شیشه و تلألو یک جواهر تراش‌خورده را میدهد.
در واقع نگاه ما را به اشیا و کنش‌های خاص معطوف می‌کند. یک لکه که نور بیشتری دریافت کرده می‌تواند چشم ما را به یک ژست مهم جلب کند و در مقابل سایه جزئیات را نیز پنهان می‌کند. نور با ایجاد نقاط روشن و تاریک به اشیا شکل میدهد. نقاط روشن نشانههای مهمی به بافت سطح ارائه می‌دهند.
نقش نور در سطح و سایه
اگر سطح مثل شیشه یا کروم صاف است، نقاط روشن روی آن براق و درخشنده است. در سطح زبرتر مثل سطح سنگ، نقاط روشن پخشتر هستند. نورپردازی، حس ما از شکل و بافت اشیای نمایش داده شده را تحت تاثیر قرار میدهد. به عبارتی، شما اگر یک گلدان را از روبرو نور دهید بسیار کامل دیده می‌شود، اما اگر همان را از کنار نور دهید، فقط نیمی از آن دیده خواهد شد. استفادهی درست از نور می‌تواند هر شیء را زیباتر و دلنشینتر کند، اما در این بین نقش سایه‌ها نیز بسیار مهم است.
انواع سایه در سینما
در سینما دو نوع سایه در ترکیببندی اهمیت دارند؛ یکی سایه پیوسته و دیگری سایه افکنده است. اگر زمانی قسمتی از چیزی جلوی تابیدن نور را بر بخش دیگر همان شیء بگیرد، سایه پیوسته ایجاد می‌شود. وقتی در اتاق تاریکی روبروی شمعی میایستید بخشهایی از صورت و بدنتان در تاریکی قرار میگیرد. این پدیده را سایهی پیوسته میگویند، ولی در عین حال نور شمع به بدن شما می‌تابد و سایهای روی دیوار پشتی ایجاد می‌کند. این سایهی افکنده است، چون بدن شما جلوی تابش نور را گرفته است. نورپردازی سخت، سایههای کاملا مشخص ایجاد می‌کند، ولی در نورپردازی نرم روشناییها پخشیده هستند.
ویژگی‌های نورپردازی
به طور کلی، نورپردازی 4 ویژگی نظیر کیفیت، جهت، منبع و رنگ را در بردارد. جهت نورپردازی بر مسیری اشاره می‌کند که نور از طریق آن از منبع یا منابع خود به شیء می‌تابد.
اشترنبرگ مینویسد: هر نور نقطهای دارد که روشنترین نقطه است و به دنبال نقطهای می‌رود تا خود را در آن کاملا گم کند. سفر اشعه از آن هستهی مرکزی به قلمرو تاریکی، ماجرا و درام نور است.
جهت‌های پردازش نور
نور جلویی: در نورپردازی از روبرو سایه‌ها حذف می‌شوند. چنین نورپردازی باعث ایجاد یک تصویر تخت می‌شود.
نور پشتی: همانطور که از اسمش معلوم است، نور از پشت سوژه فیلمبرداری شده، می‌تابد. نور می‌تواند در زاویه‌های مختلف بتابد، از بالای پیکر، از زوایای مختلف از پهلو و از روبروی دوربین به طور افقی یا از زیر.
نور پشتی اگر همراه دیگر نورها نباشد باعث تصویر ضدنور می‌شود. اگر این نور با نورهای روبرویی بیشتر ترکیب شود، خطوط محیطی محو ایجاد خواهد شد.
نور پایین: نشانه این است که نور از پایین به شیء می‌تابد. از آن‌جا که نورپردازی از پایین چهره را تحریف می‌کند، اغلب برای خلق جلوه‌های وحشت دراماتیک به کار می‌رود. در نتیجه، یک نورپردازی خاص می‌تواند بسته به اینکه در چه متنی قرار گیرد، کارکردهای مختلف داشته باشد.
نور بالا: نور متمرکز که تقریبا از بالای صورت بازیگر به او تابیده می‌شود. این کار برای بهتر دیده شدن عضلات صورت و دیده شدن استخوان گونه صورت استفاده می‌شود.
منبع نور در سینما
یکی دیگر از مشخصه‌های نور، منبع آن است. در بعضی فیلم‌ها، مثل فیلم‌های مستند، ممکن است فیلمساز مجبور باشد که با نورهای موجود در محل، فیلمبرداری کند، ولی در اغلب فیلم‌های داستانی از منابع نوری اضافی برای اعمال کنترل بیشتر بر کیفیت تصویر استفاده میکنند.
در بیشتر فیلم‌های داستانی، لامپ‌های رومیزی یا چراغهای خیابانی که در میزانسن میبینیم، منبع اصلی تامین نور فیلمبرداری نیستند، ولی این منابع نوری حاضر در صحنه، توجیه‌کننده‌ی نحوهی نورپردازی در هنگام تولید هستند. فیلمساز معمولاً تلاش می‌کند تا طرحی از نورپردازی ایجاد کند که با منابع نوری موجود در صحنه همخوانی داشته باشد.
کلام آخر
همانطور که در این مقاله خواندید، یکی از مهمترین کارها در تصویربرداری سینما، نورپردازی است. کیفیت، جهت، منبع و رنگ، 4 ویژگی نورپردازی است که به هنگام نورپردازی صحنه در سینما باید آنها را در نظر گرفت. جالب است بدانید که پردازش نور از جهات مختلف صورت میگیرد؛ همانند نور جلویی، نور جانبی، نور پشتی، نور پایین و نور بالا که کارایی مختلفی دارند.
سوالات متداول:
ویژگی نورپردازی کدامند؟
نورپردازی 4 ویژگی کیفیت، جهت، منبع و رنگ دارد.
جهت‌های پردازش نور در سینما را نام ببرید؟
نور جلویی، نور جانبی، نور پشتی، نور پایین و نور بالا از جهت‌های پردازش نور در سینما هستند.
انواع نورپردازی کدامند؟
دو نوع نورپردازی داریم؛ نورپردازی سخت و نورپردازی نرم.