هر ساختمان، اعم از مسکونی، اداری یا تجاری از فضاهای اتاقها و فضاهای مختلفی تشکیل شده است که هرکدام کارکرد و حس و حال خاص خود را دارند. مطابق با همین کارکردها میتوان هر اتاق را با چراغهای متمایزی روشن کرد و از انواع نورها با رنگهای مختلف استفاده کرد. به همین منوال میتوان با توجه فضای هر اتاق از نورهای گرم یا سرد استفاده کرد. مثلاً در اتاقهایی که مخصوص زوجین هستند میتوان از نور گرم و در قسمتهایی که برای مهمان یا سمینار هستند از نورهای سرد استفاده کرد. ما در این مقاله قصد داریم به شرح و بررسی نور گرم و کاربردهای آن در مکانهای مختلف بپردازیم. بنابراین اگر شما نیز میخواهید بدانید نور گرم چیست، با ما همراه باشید.
دمای نور یا رنگ لامپ چیست؟
یکی از راهها و روشهای توصیف ظاهر نور منتشر شده از یک لامپ را دمای نور یا رنگ میگویند که مقیاس آن درجه کلوین (k) است و مقیاس اندازهگیری آن بین 1 هزار تا ۱۰ هزار درجه کلوین است. معمولا در کاربردهای روشنایی، تجاری و مسکونی، دمای کلوین بین ۲ هزار درجه کلوین تا ۶۵۰۰ درجه کلوین قرار دارد. دمای نور یا رنگ لامپ به ما این امکان را میدهد که بدانیم نور منتشرشده چه ظاهر و چه حس و حالی را انتقال خواهد داد.
دمای نور یا رنگ یک لامپ با استفاده از دمای رنگ همبسته (Correlated Color Temperature) تعیین میشود. بهعنوانمثال، اگر یک جسم فلزی را گرم کنید، به نظر میرسد که جسم گرمادیده میدرخشد. بسته به دمای کلوین که جسم فلزی در آن گرم میشود، رنگهایی مانند آبی، زرد و نارنجی را نشان میدهد. دمای رنگ لامپها را نیز بر اساس درجه کلوین میسنجند تا برایناساس بتوان مطابق با حس و حال اتاق، نور با رنگ مناسب را انتخاب کرد. درجه کلوین نشاندهنده اندازه دمای واقعی است. دمای نور سفید گرم در حدود ۳ هزار درجه کلوین است درحالیکه دمای سفید سرد ۵ هزار کلوین است.
در چرخه رنگهای اصلی و فرعی، رنگهای گرم قرمز، زرد و نارنجی هستند. رنگهایی که رنگ قرمز، زرد و نارنجی نیز در ترکیب خود دارند هم، گرم خواهند بود. در مقابل، سبز، بنفش و آبی سرد هستند، بنابراین رنگهایی که به این رنگها متمایل میشوند نیز سرد خواهند بود.
برای آشنایی با اصلاحات کاربردی مختلف در نورپردازی میتوانید مقاله اصطلاحات نورپردازی مقدماتی را مطالعه کنید.
چگونه دمای رنگ مناسب حسوحال خود را تشخیص دهیم؟
تشخیص دمای کلوین انتخاب نورپردازی را آسانتر میکند و باعث میشود ظاهر و احساسی را که میخواهید به شما ارائه دهد. پایین طیف نور تولید شده، یعنی ۲ تا ۳ هزار درجه کلوین را «سفید گرم» مینامیم که از نظر ظاهری از نارنجی تا زرد و سفید (و ترکیب آنها) متغیر است.
دمای رنگ بین ۳۱۰۰ تا ۴۵۰۰ کلوین را بهعنوان «سفید سرد» یا «سفید روشن» میشناسیم. لامپهای داخل این محدوده نور سفید خنثیتری ساطع میکنند و حتی ممکن است کمی رنگ آبی داشته باشند. دمای بیش از ۴۵۰۰ درجه کلوین را دمای رنگ نور روز مینامیم. همچنین لامپهایی با دمای رنگ ۴۵۰۰ درجه کلوین و بالاتر که از خود نور ساطع میکنند، نور آبی مایل به سفید مشابه نور روز را منتشر میکنند.
معمولاً پارکینگها، روشناییهای صنعتی و سایر مکانهای بزرگ در فضای باز با نورهای با دمای ۵ هزار یا بیشتر روشن میشوند. تجارب افراد مختلف نشان میدهد این میزان نور و گرما چشمها را آزار میدهد و بهتر است ازاینگونه فضاها دوری شود.
نور در مکانهای مختلف تأثیر و کاربرد خاصی دارد. یکی از این مکانها محیط کار است. برای اطلاع از کاربرد و تأثیر نور در محیط کار میتوانید مقاله تأثیر نور در محیط کار را مطالعه کنید.
در چه مکانهایی از نور گرم استفاده میکنیم؟
نور گرم در محیطهایی که دوست داریم راحت و آرام باشیم، بهترین گزینه است. کارشناسان توصیه میکنند که نورهای گرم برای کاربردهای مسکونی مانند اتاق استراحت، آشپزخانه، بالای میز ناهارخوری و اتاقخواب بسیار مناسب هستند. دمای رنگ نور سرد به نور روز نزدیکتر است و میتواند بر تنظیم و ساعت خواب ما تأثیر بگذارد. به همین دلیل است که بسیاری از دستگاههای الکترونیکی مانند تلفنهای هوشمند دارای تنظیمات نور گرم برای استفاده در عصر هستند. بر این مبنا بسیاری از مردم استفاده از نور گرم را در اتاقخواب و اتاق نشیمن ترجیح میدهند، بهخصوص اینکه این رنگ نور در زمان سحر و نزدیک صبح بسیار دلنشین است.
اگر تمایل دارید منابع انتشار نور سرد و فضاهای مناسب برای انتخاب نور سرد را بشناسید، به مقاله نور سرد چیست، مراجعه کنید.
منابع انتشار نور گرم
باتوجه به آنچه که تاکنون شرح دادیم، نور گرم عبارت است از دمایی کمتر از ۳۳۰۰ درجه کلوین که در اکثر مواقع با سایههای قرمز، نارنجی و زرد تشکیل میشود. حال در ادامه به منابع انتشار نور گرم اشاره میکنیم:
- لامپ رشتهای
- لامپ فلورسنت
- نور ستارگان
- صاعقه
- نور خورشید
این موارد را در ادامه بهطور کامل شرح میدهیم:
نور لامپ رشتهای
لامپ رشتهای یک منبع نور الکتریکی است که از طریق ابزار رشتهای کار میکند؛ به این معنا که انتشار نور میتواند ناشی از گرمایش رشتهها باشد. این لامپها در اندازههای مختلف با ولتاژ و وات متفاوت موجود هستند. لازم است اشاره کنیم که محدوده ولتاژ این لامپها از ۵/۱ ولت تا ۳۰۰ ولت است. لامپهای رشتهای از پرمصرفترین لامپهایی هستند که هزینه خرید آنها بسیار مناسب است. این لامپها هنگامی که جریان الکتریکی در سراسر یک رشته جریان یابد، روشن شده و نور را از لامپ ساطع کرده و سپس روشنایی بالایی ایجاد میکنند که با استفاده از انرژی زیاد مطابقت دارد. این لامپها معمولاً برای تأمین روشنایی کاری هستند و طول عمر آنها تقریباً ۸۰۰ ساعت است.
نور خورشید، نور ستارگان و صاعقه از دسته نورهای طبیعی هستند. برای آشنایی با نورهای طبیعی میتوانید مقاله مشخصات نور طبیعی چه چیزهایی هستند؟ را مطالعه کنید.
نور لامپ فلورسنت
ساختار لامپ فلورسنت اینگونه است که مخلوط آرگون و بخار جیوه را داخل میلهای شیشهای پر کردهاند. هر سمت الکترودهای فلزی را با یک اکسید خاکی قلیایی پوشش میدهند که موجب منتشر شدن بسیار راحت الکترونها میشوند. با عبور جریان گاز از میان الکترودها، اشعه ماوراءبنفش و گاز یونیزه شده منتشر میشوند. اشعه ماوراء بنفش به وسیله فسفر و موادی که داخل لوله را پوشاندهاند، جذب میشوند و مجددا انرژی به شکل نور مرئی منتشر میشود. انواع لامپهای فلورسنت برخلاف لامپهای رشتهای بهوسیله گرم کردن مداوم یک رشته فلزی، روشن نشده و نور ساطع نمیکنند، به همین دلیل میزان کمتری برق نسبت به لامپ رشتهای مصرف میکنند که براساس محاسبات، میزان برق مصرفی لامپ فلورسنت نسبت به لامپ رشتهای به میزان یکچهارم است.
نور ستارگان
نور ستارهها را نوری میدانیم که از ستارهها منتشر میشود و به تشعشعات مرئی ستارگانی اشاره دارد که جدای از نور خورشید ساطع شده و در شب دیده میشوند. فشار و دمای شدید در هسته یک ستاره اجازه میدهد تا واکنشهای همجوشی هستهای رخ دهند. این دقیقاً همان جایی است که اتمهای هیدروژن ذوب شده و طی چند مرحله تبدیل به اتمهای هلیوم میشوند. در نتیجه این واکنش مقدار زیادی انرژی را به شکل پرتوهای گاما آزاد میکند و چیزی را ساطع میکند که ما آن را تحت عنوان نور ستاره میشناسیم.
نور صاعقه
این منبع نور گرم، پدیدهای طبیعی است که در اثر عدم تعادل بین بارهای موجود در سطح زمین و ابرها اتفاق میافتد. گرمای ناشی از ایجاد رعدوبرق بسیار بیشتر از گرمای آفتاب است؛ یعنی رعدوبرق میتواند هوایی که از آن عبور میکند را تا ۵۰هزار درجه فارنهایت (۵ برابر گرمتر از سطح خورشید) گرم کند. رعدوبرق هم بسیار قدرتمند است و هم بسیار سریع. درست است که رعدوبرق میتواند انرژی یک شهر بزرگ را در حدود یک دقیقه تأمین کند، اما مشکلات بسیاری برای دریافت برق صاعقه بهعنوان منبع انرژی وجود دارد که مهمترین مشکل این است هنگام برخورد رعدوبرق به زمین، بیشتر انرژی آن نه به شکل الکتریسیته که بهصورت گرما آزاد میشود. بنابراین این انرژی را نمیتوان مستقیماً بهکار برد چرا که این برق و گرما میتواند به تجهیزات، آسیب جدی وارد کند.
نور خورشید
نور طبیعی خورشید، منبع اصلی نور در زمین است. وقتی اتمها در درون خورشید به یکدیگر میخورند و انرژی زیادی آزاد میشود و این انرژی در همه جهتها به فضا پرتاب میشود، نور خورشید به وجود میآید. قسمتی از تشعشات خورشید که عموما به آن نور خورشید میگوییم به شکل گرما و نور به زمین میتابند. علاوه بر نوری که میتوانیم ببینیم، خورشید نیز تابش فرابنفش (تابش UV) منتشر میکند. این تابش نوعی نور است که ما قادر به دیدن آن نیستیم. نور خورشید در حدود ۸ دقیقه طول میکشد تا به زمین برسد و آن را با نور شفاف خود روشن کند. اشعه ماوراءبنفش میتواند باعث آفتابسوختگی و حتی سرطان پوست شود. عینک و کرمهای ضدآفتاب به محافظت از ما در برابر این اشعه مضر کمک میکنند.
گفتنی است که علاوه بر تقسیم نور بر سردوگرم، یک تقسیمبندی دیگر از لحاظ طبیعی یا مصنوعی بودن نور نیز وجود دارد. برای آشنایی با این تقسیمبندی میتوانید مقاله نور طبیعی و مصنوعی چیست؟ را مطالعه کنید.
کلام آخر
در این مقاله تلاش کردیم به بررسی مفهوم دمای نور، بهخصوص دمای نور گرم بپردازیم. در این مطلب دریافتیم که با توجه حس و حال و کاربرد هر اتاق میتوانیم از نورهایی با دما و رنگ متفاوت استفاده کنیم و برای این کار باید سرد یا گرم بودن رنگ نور را تشخیص دهیم. بنابراین باتوجه به این موضوع لامپ یا منبع مورد نظر خود را انتخاب میکنیم و با استفاده از آنها فضا را روشن میکنیم.
سؤالات متداول
چگونه رنگهای گرم را تشخیص دهیم؟
در چرخه رنگهای اصلی و فرعی، رنگهای گرم قرمز، زرد و نارنجی هستند. رنگهایی که رنگ قرمز، زرد و نارنجی نیز در ترکیب خود دارند هم گرم خواهند بود. در مقابل، سبز، بنفش و آبی سرد هستند، بنابراین رنگهایی که به این رنگها متمایل میشوند نیز سرد خواهند بود.
آیا نور با دمای ۵ هزار کلوین برای چشمها مضر است؟
بله، معمولاً پارکینگها، روشناییهای صنعتی و سایر مکانهای بزرگ در فضای باز با نورهای با دمای ۵ هزار یا بیشتر روشن میشوند که تجارب افراد مختلف نشان میدهد این میزان نور و گرما چشمها را آزار میدهد و بهتر است از اینجور فضاها دوری شود.
نور با دمای ۵ هزار کلوین روشنتر است یا ۳ هزار کلوین؟
درجه کلوین نشاندهنده اندازه دمای واقعی است. دمای نور سفید گرم در حدود ۳ هزار درجه کلوین است درحالیکه دمای سفید سرد ۵ هزار کلوین است.