نور یکی از در دسترس‌ترین و مهم‌ترین چیزهایی است که در زندگی داریم. واقعیت این است که زندگی بدون نور تقریباً ناممکن است. سراسر تاریخ زندگی بشر به نور گره‌خورده و دیگر هیچ‌چیزی نمی‌تواند این گره را باز کند! نور برای رشد انسان، برای انجام فعالیت‌های روزانه، برای سرگرمی یا هر چیز دیگری که فکرش را می‌کنید، کاربرد دارد. در فصول سرد سال، اغلب افراد از نظر روحی خسته و کسل‌تر هستند و احساس بیماری می‌کنند.
این به‌خاطر درجه حرارت یا سردی هوا نیست، بلکه تاریکی می‌تواند یکی از دلایل مهم برای افسردگی باشد. در شب‌های طولانی و تاریک زمستان هیچ‌چیزی نمی‌تواند جایگزین نور طبیعی باشد جز نور مصنوعی؛ نوری که انرژی لازم برای کار و فعالیت را به ما برمی‌گرداند. اما تفاوت بین نور طبیعی و مصنوعی چیست؟ چه ویژگی‌هایی دارند و از چه منابعی برای تأمین این دو نور استفاده می‌شود؟ در این مقاله از بروکس قرار است درباره نور طبیعی و مصنوعی با شما صحبت کنیم.
چشمه نور طبیعی و مصنوعی چیست؟
نور طبیعی یک دینامیک طیفی کامل و پویاست. طیف کامل یعنی نور شامل همه رنگ‌های رنگین‌کمان است و دینامیک یعنی شدت نور و دمای رنگ با زمان روز تغییر می‌کند. مهم‌ترین و پرنورترین چشمه نور طبیعی، خورشید است. خورشید در طیف وسیعی از طول موج‌ها اشعه ساطع می‌کند، اما جو زمین بسیاری از اشعه‌های ماوراء بنفش (UV) و مادون‌قرمز (IR) را مسدود می‌کند و به زمین نمی‌رسند. نور طبیعی که گرما و رنگ تولید می‌کند از تابش خورشید ناشی می‌شود. سپس در جو زمین فیلتر شده و جذب گیاهان، بدن انسانها، حیوانات و موجود زنده روی زمین می‌شود.
نور نه‌تنها بر ریتم روز و شب ما تأثیر می‌گذارد، بلکه بر تعادل ویتامین دی در بدن انسانها هم می‌تواند تأثیر مستقیم داشته باشد. ویتامین دی که منبع اصلی آن خورشید و نور طبیعی است، ویتامینی بسیار حیاتی در بدن انسانها محسوب می‌شود، زیرا به جذب کلسیم از غذا کمک می‌کند. همچنین ما برای تشکیل استخوان و ثبات به کلسیم نیاز داریم.
علاوه بر این، نور روز مانع از تولید ملاتونین می‌شود. ملاتونین هورمون طبیعی ترشح شده در بدن است که سیکل خواب و بیداری را تنظیم می‌کند و هنگام تاریکی هوا، احساس خستگی و خواب‌آلودگی را در بدن به‌وجود می‌آورد. کورتیزول برعکس عمل می‌کند و ما را هوشیار و متمرکز می‌کند. برای افرادی که در حین کار از نور کافی برخوردار نیستند، هر دو ماده در زمان اشتباه در بدن ترشح می‌شود. چنین اتفاقی عواقبی مثل موارد زیر را برای افراد به‌وجود می‌آورد:
- سردرد
- اختلالات خواب
- افسردگی
نور خورشید حاوی تمام رنگ‌های طیف نوری است که برای فتوسنتز در گیاهان ضروری است. اگرچه بسیاری از نورهای مصنوعی طیف کاملی از رنگ‌ها را تابش نمی‌کنند که می‌تواند مانع رشد گیاه شود، اما لامپهای با طیف کامل که از نور طبیعی خورشید تقلید می‌کنند در دسترس هستند و می‌توانند جایگزینی برای این موضوع باشند. به جز خورشید، چند مورد دیگر که به‌عنوان چشمه نور طبیعی محسوب می‌شوند مثل ستاره و کرم شب‌تاب است.
در ادامه می‌توانید به مقاله‌ی تاثیر نور خورشید بر ذهن انسان سر بزنید و از اهمیت وجود نور خورشید در زندگی انسان بیشتر بدانید.
مثالی از چشمه نور مصنوعی
منبع نوری مصنوعی می‌تواند شامل یک‌رشته‌ای باشد که از برق یا گاز هالوژن برای درخشش و روشن شدن استفاده می‌کند. یک دستگاه الکترونیکی که نور ساطع می‌کند هم بین منابع نوری مصنوعی شناخته می‌شود. در واقع هر چیزی که انسان در روشن شدن و نوردهی آن نقش دارد، نور مصنوعی است. برخی از چراغ‌های مصنوعی از گاز و برق برای تولید نور و گرما استفاده می‌کنند. نور مصنوعی، نور مرئی است که توسط منابع نور مصنوعی تولید می‌شود و معمولاً برخلاف نور طبیعی روز، مقداری اشعه مادون‌قرمز و اشعه ماوراء بنفش هم دارد. نکته مهمی که دراین‌باره وجود دارد مربوط به لامپهای LED است. اکثر ال‌ای‌دی‌ها IR و UV ندارند. گرما، فلورسنت، ال‌ای‌دی مهم‌ترین منابع نوری مصنوعی هستند.
تشعشعات مرئی و مادون‌قرمز ناشی از چراغ‌های مصنوعی (اگر بسیار شدید نباشند و در فاصله بسیار نزدیک استفاده شوند) هیچ تأثیری بر سلامتی ندارند. تصور می‌شود که اثرات کوتاه‌مدت اشعه ماوراءبنفش ناشی از نور مصنوعی بر افراد سالم بسیار ناچیز است. قرارگرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراءبنفش باعث سوختگی در کوتاه‌مدت می‌شود اما در دوره‌های طولانی، خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد. برای اطلاع بیشتر درباره این موضوع، مقاله اشعه فرابنفش را بخوانید.
دوز سالانه اشعه ماوراءبنفشی که از لامپ‌ها و منابع مصنوعی به پوست بدن می‌رسد، در بدترین حالت، معادل دوهفته تعطیلات در مقصدی آفتابی است. علاوه بر این هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد قرارگرفتن کوتاه‌مدت در معرض لامپ‌ها و وسایل مورد استفاده معمولاً در دفاتر کار یا در خانه، باعث آسیب چشم می‌شود. خواندن این مطلب که کدام لامپ برای چشم بهتر است؟ هم می‌تواند پیشنهاد خوبی دراین‌باره باشد.
با این وجود، نورهای آبی مرئی که از نمایشگرها رایانه‌ای یا تلویزیون‌ها به چشم می‌رسد می‌توانند به شبکیه چشم آسیب برسانند. پس تقریباً خطرناک‌ترین نور مصنوعی که بیشترین آسیب را روی چشم و سلامتی انسانها دارد، این نوع نور است. مقاله مضرات خیره شدن به نور تلویزیون برای چشم را که یکی از منابع مهم برای نور آبی مرئی است، بخوانید.
جایگزینی نور مصنوعی LED به‌جای نور طبیعی
متأسفانه، هیچ نور مصنوعی نمی‌تواند جایگزین نور روز باشد، گرچه دمای رنگ می‌تواند حسی شبیه به نور روز را بسازد اما این نور، واقعی نیست. چراغ‌های سقفی ساده یا لامپهای کف با لامپهای معمولی تحت هیچ شرایطی نمی‌توانند مشابه نور خورشید باشند. بااین‌حال، ثابت شده است که برخی از انواع چراغ‌های LED وجود دارد که می‌تواند تأثیر مثبتی بر روحیه و سلامت فرد داشته باشد. به‌عنوان‌مثال، لامپهای سفید (که دمای رنگ نور آنها از ۵۳۰۰ کلوین کمتر است) نور مناسب و باکیفیتی برای استفاده در محیط‌‌های اداری است و باعث احساس انرژی بیشتر برای فعالیت می‌شود. در مقاله‌ای از بروکس درباره تفاوت لامپ سفید و نور مهتابی صحبت کردیم و نگاه دقیق‌تری به ویژگی این نورها داشته‌ایم.
لامپهای LED؛ منبع نوری سالم مصنوعی
لامپهای LED کم‌نوری وجود دارند که دمای رنگ در آنها قابل‌تنظیم است. به‌طوری‌که نور آنها را می‌توان بسته به زمان روز و رنگ روشن یا برای افزایش عملکرد صبح یا عصر برای ایجاد آرامش تنظیم کرد. همان‌طور که گفته شد اکثر چراغ‌های LED حاوی اشعه مادون‌قرمز و UV نیستند. از سوی دیگر، یک لامپ با طیف کامل تقریباً از نور طبیعی روز تقلید می‌کند. بااین‌وجود، منابع نوری با طیف کامل، سلامت بهتری نسبت به سایر منابع نور الکتریکی ندارند. ازآنجاکه نور طبیعی دارای طیف نوری پویاست و فعالیت‌های روزانه انسان به‌شدت تحت تأثیر چرخه نور/تاریک خورشید است، اهمیت نورهای مصنوعی در زندگی انسانها هم زیاد است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره لامپهای ال‌ای‌دی مقاله LED چیست؟ را بخوانید.
کلام آخر
درباره نور طبیعی و مصنوعی، چشمه‌‌های نوری و ویژگی‌های هرکدام و تفاوت‌هایشان گفتیم. اگرچه نمی‌توان نورهای مصنوعی، به‌خصوص LED را جایگزین نورهای طبیعی کرد اما نورهای مصنوعی هم نقش زیادی در زندگی انسانها دارند. لامپهای LED جزو سالم‌ترین منابع نوری مصنوعی محسوب می‌شوند و بهتر است برای استفاده در زندگی روزمره، این لامپ‌ها را جایگزین لامپهای رشته‌ای یا فلورسنت کنیم.
اگر به دنبال خرید لامپهای باکیفیت و مناسب LED برای استفاده خانه یا محل کار خود هستید، می‌توانید نگاهی به محصولات فروشگاه اینترنتی سایت بروکس بیندازید و بهترین و مناسب‌ترین لامپ‌ها را در سایت فروشگاه ببینید. همین حالا وارد سایت فروشگاه شوید، محصول مناسب خود را پیدا کنید.
سؤالات متداول
مهم‌ترین و پرنورترین چشمه نور طبیعی چیست؟
پرنورترین چشمه نور طبیعی خورشید است و بعد از آن ستاره و کرم شب‌تاب هم در دسته منابع نوری طبیعی قرار می‌گیرند.
منابع و چشمه نور مصنوعی چیست؟
گرما، فلورسنت، LED مهم‌ترین منابع نوری مصنوعی هستند.
مضرترین نور برای چشم انسانها هم بین منابع نوری مصنوعی و هم بین منابع نوری طبیعی چیست؟
نورهای آبی مرئی که از نمایشگرهای رایانه‌ای یا تلویزیون‌ها به چشم می‌رسد، می‌تواند به شبکیه چشم آسیب برساند. پس تقریباً خطرناک‌ترین نور مصنوعی که بیشترین آسیب را روی چشم و سلامتی انسانها دارد، این نوع نور است.