امروزه بیشتر از آن که در هر فضایی مانند خانه باشیم، در محل کارمان زندگی می‌کنیم. حالا اگر استاندارد کاری هم همان 8 ساعت در روز و بیشتر نباشد، ما یک‌سوم از نیمه‌ی عمرمان را در محل کار می‌گذرانیم. مقالات زیادی وجود دارد که تأثیر نور در محیط کار را بررسی کرده و اثبات کرده‌اند که حال جسمی و روحی ما تا چه اندازه می‌تواند تحت‌تأثیر نور باشد.
«نور» اصلی‌ترین عامل در فضا است که می‌تواند تأثیرات مثبت یا منفی اتاق یا محل کار را تشدید کند. اگر در معماری ِفضایی که در آن کار می‌کنید به طراحی نور و نورگیری طبیعی فکر نشده باشد، مجبورید تمام روز با نورهای مصنوعی کار کنید. نورهای مصنوعی در شب می‌توانند راهگشا باشند، اما چیزی که روح و جسم ما به آن نیازمند است، نور طبیعی روز است. وقتی قرار است حدوداً سی‌سال از عمرمان را در یک فضایی بگذرانیم، طبیعتاً تأثیر نور محیط کار به یک مسئله‌ی اصلی تبدیل می‌شود. در ادامه این مطلب از مجله بروکس با ما همراه باشید تا به جنبه‌های مختلف این موضوع بپردازیم.
نور استاندارد در محیط کار
این فقط میزان نور نیست که در شکل استاندارد نوردهی فضا تأثیرگذار است. در نوردهی استاندارد، میزان نور، شکل نور، رنگ نور و طبیعی یا مصنوعی بودن نور و زاویه‌ی تابش آن بسیار اهمیت دارد. یک اتاق پرنور را در کنار یک اتاق با نور کم یا اصطلاحاً خفه تصور کنید. در هر یک از اتاق‌ها دوست دارید چه کاری انجام دهید؟ طبیعتاً در فضای کم‌نور همه‌ی آدم‌ها دوست دارند دراز بکشند یا بخوابند. فضاهای کم‌نور همیشه ما را به سمت سکون و رخوت می‌برند، درحالی‌که انرژی فضاهای پرنور بر همه‌ی ما ثابت شده است؛ چه در خانه و چه در محیط کار.
لازم نیست نور اتاق کار شما در حد نور اتاق‌های نقشه‌کشی یا کارهای دقیق دیگری باشد، اما در هر فضایی به نور مناسب نیاز داریم. حالا این نور کافی برای هر نوع کاری یک جور سنجیده می‌شود. استانداردهایی در نمودارها و جدول‌های خاصی وجود دارد که نشان می‌دهد برای هر نوع کاری در فضا چه میزان نور لازم است. حتی اگر کارتان نیازمند دقت خیلی زیاد هم نباشد، بازهم کارکردن در فضای پرنور به فضای کم‌نور ارجحیت دارد.
شما می‌توانید برای بهینه‌سازی نور محیط از مقاله بهبود سیستم روشنایی با LED کمک بگیرید.
عوارض کمبود نور در محیط کار
همه‌ی اعضای بدن برای گذران روند طبیعی مهم هستند، اما چشم یکی از حساس‌ترین و ظریف‌ترین اعضای بدن است که با رعایت‌نکردن نکاتی ساده می‌تواند در معرض آسیب‌های جدی قرار بگیرد. لامپ‌های کم‌نور یا بی‌کیفیت همیشه اشک ما را درمی‌آورند. در فضای کم‌نور افراد دچار درد چشم و سر میشوند. به‌مرور اختلالاتی در بینایی ما پیش می‌آید. وقتی تأثیرات منفی تا این اندازه کارمندها را در محیط کار تحت‌فشار بگذارد، نباید بازدهی قابل‌توجهی از آن مجموعه‌ی کاری انتظار داشت.
در نور نامناسب یا کم، چشم دچار بیشترین اختلالات خواهد شد. مشکلاتی که برای چشم‌ها ایجاد می‌شود فقط شما را عینکی نمی‌کند، بلکه در درازمدت گاهی پیش می‌آید که نیازمند جراحی‌های سختی خواهید شد.
جالب است بدانید بعد از مایع درونی گوش، یکی از عواملی که باعث ایجاد سرگیجه در لحظه است، نور فضاست. نور به عجیب‌ترین شکل ممکن سر و چشم‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
چالش دیگر کمبود نور آسیبی است که به کمر شما وارد می‌شود. یک قاعده وجود دارد: شما وقتی روی صندلی محل کارتان نشسته باشید، باید هر نوشته یا متنی را که روی میز قرار دارد، بتوانید مطالعه کنید و بخوانید. کارمندان به نسبت مشکل در بینایی، در فاصله‌های متفاوتی شروع به خم شدن روی میز می‌کنند.
این وضعیت نامناسب در شیوه‌ی نشستن علاوه بر دردهای مفاصل گردن می‌تواند برای کمر و ستون فقرات و حتی فرم کلی بدن شما تأثیرگذار باشد. قوز کمر و آرتروز گردن دو نمونه از مهم‌ترین آسیب‌هایی هستند که در اثر نشستن نادرست به‌وجود می‌آیند.
این آسیب‌ها در 6 ماه یا یک سال کاری، خود را نشان نمی‌دهند. یک‌مرتبه به خود می‌آیید و می‌بینید بدنتان در یک منحنی شکل گرفته و دیگر نمی‌شود کاری کرد. ساده‌ترین نوع عوارض جانبی، همین منحنی است، بدون درنظرگرفتن دردهای ناشی از قوز گردن و کمر.
مزایای نور مناسب در فضای کاری
منبع خلاقیت در محیط کار، انرژی است. در یک فضای کم‌نور و کسل‌کننده که بیشتر تداعی فضای خواب است تا کار، شما هیچ تحرکی برای ساعت‌ها کارکردن نخواهید داشت. چه چیزی ساده‌تر و درعین‌حال بزرگ‌تر از میزان نور در فضا می‌تواند روی انرژی ذهنی افراد تأثیر بگذارد؟
شادابی فضای کاری به رنگ‌ها و نورهایی است که در فضا مورداستفاده قرار میگیرد. یکی از دلایلی که افراد در فضای تاریک کارایی و بازدهی مناسب ندارند این است که ذهن و جسم ما تربیت شده تا وقتی هوا تاریک است و کم‌نور، باید خواب باشیم و استراحت کنیم. ریتم زندگی بر مبنای همین طبیعت شب و روز و آمدورفت نور است. تصور کنید اگر آدم قرار بود شب‌ها کار کند، چه افتضاحی به‌وجود می‌آمد.
نداشتن خلاقیت در کار و انرژی به مرور زمان حس نارضایتی و سرخوردگی زیادی به‌وجود می‌آورد. در این حالت است که شما از خودتان یا کارمندانتان راضی نیستید یا مدیرتان از شما راضی نیست و تا زمانی که این احساس وجود دارد، اتمسفر خوبی در محیط کاری نخواهید داشت. این نارضایتی بر شکل رفتار شما با محیط کار، همکاران و مدیرتان تأثیر زیادی خواهد گذاشت.
در ادامه به شما می‌گوییم که برای بهترین استفاده از تأثیر نور در محیط کار باید چه مواردی را در نظر داشته باشید.
منابع نوری برای روشنایی محیط کار
معیار نور استاندارد لازمه‌ی هر محیطی با درنظرگرفتن سن‌وسال کارمندهای آن است. معمولاً در جاهایی که تعداد کارمندهای میان‌سال بیشتر باشد، این نکته بیشتر موردتوجه قرار میگیرد. افراد پیرتر معمولاً در فضای کم‌نور یا با نور نامناسب بیشتر اذیت میشوند. دید آن‌ها بیشتر تحت‌تأثیر قرار میگیرد و دچار مشکل می‌شود.
از منبع‌های نوری متفاوت و با تعداد زیادتر نسبت به منبع‌های نوری مرکزی استفاده کنید. چیدمان فضا را به شکلی قرار دهید که میزها نورگیری بیشتری داشته باشند. معمولاً وقتی میزها رو به دیوار است، فیزیک شما به‌عنوان یک مانع در مقابل نور مصنوعی می‌تواند مشکل‌ساز شود و دید شما را کمتر کند. در مورد منابع نوری طبیعی هم سعی کنید میزها خیلی با پنجره‌ها فاصله نداشته باشند تا بتوانند از نور محیط بیرون، نه آن‌قدر که آزاردهنده باشد، استفاده کنند.
حذف نورهای زننده در کار
نورهای رنگی، نورهای خیلی زرد یا خیلی سفید وقتی از تعادل رنگی خارج میشوند، در محیط کار چشم‌ها را بسیار اذیت خواهند کرد. از نورهای ملایم یا سافت برای نوردهی فضا استفاده کنید. لامپ‌های خیلی پرنور ممکن است انتخاب شما را تحت‌الشعاع قرار دهند، اما وسوسه نشوید. نور خیلی زیاد در فضا هم می‌تواند چشم‌ها را خسته کند. فراموش نکنید که کافی است تا چشم‌ها تحت‌تأثیر نور خسته شوند. بعد از آن به ترتیب سردرد، سرگیجه و درد در دیگر نواحی بدن احساس خواهد شد.
کاربرد نور طبیعی در محیط کار
نمی‌توان گفت که پنجره‌های محل کارتان را بزرگ کنید. این نکته بیشتر به درد کسانی می‌خورد که می‌توانند بازسازی کنند یا این که ساختمان محل کارشان را هنوز نساخته‌اند. خیلی وقت‌ها پنجره‌های بزرگ در سمت شمالی ساختمان می‌توانند در ساعاتی نورهای آزاردهنده‌‌ای را به محیط وارد کنند. نور جنوب همیشه متعادل است، بااین‌وجود نمی‌شود گفت که همه‌ی اتاق‌های کاری باید در جداره‌ی جنوبی ساختمان طراحی شوند. با تعداد و اشکال مناسب پنجره‌ها می‌توان از هر سمت ساختمان نورگیری مناسبی داشت.
اگر کارفرما هستید
اگر کارفرما هستید و محل کار کاملاً در اختیار شماست، نور فضا را در استانداردترین حالت ممکن برقرار کنید. ابعاد و نور طبیعی را در نظر بگیرید و متناسب با حجم فضا، از نورهای مصنوعی هم استفاده کنید. به سن‌وسال کارمندانتان توجه داشته باشید. اگر تعداد کارمندهای میان‌سال در بین نیروی کاری شما بیشتر است، می‌توانید در چکاپ‌های هرچند وقت یک‌بار از سلامت بینایی و دید آن‌ها مطمئن شوید. همچنین فرهنگ استفاده از انرژی اهمیت بسیاری دارد. در این باره مقاله ترویج فرهنگ درست مصرف برق را بخوانید.
بهبود نور در فضای کاری
همان‌طور که ابتدای متن اشاره کردیم، فراموش نکنید که در حالت نرمال یک‌سوم از سی‌سال عمرتان را در محل کار می‌گذرانید. به‌هیچ‌وجه نسبت به نور فضا در محل کار بی‌تفاوت نباشید. اگر دید شما با مشکل مواجه می‌شود و یا احساس درد در چشم و سر داشتید، حتماً با کارفرمای خود در میان بگذارید و کاملاً او را متوجه سازید که بهبود نور محیط کار چقدر می‌تواند بر سلامت افراد و بازدهی کار آن‌ها تأثیر داشته باشد. به عنوان مثال، برای آن‌که بدانید بهترین نور برای کار با کامپیوتر چیست، باید میزان بازدهی و راحتی خود را در برابر نور مورد سنجش قرار دهید.
نورپردازی اتاق کار
کار حرفه‌ای و استاندارد، آدم حرفه‌ای می‌طلبد. وجود یک تکنسین برق در کنار یک طراح دکوراسیون ترکیب کاملی است برای نورپردازی محیط. این دو تخصص در کنار یکدیگر، حجم فضا را می‌سنجد. میزان نورهای طبیعی که ممکن است در طول روز فضا را روشن کند در نظر می‌گیرند و همچنین با اشکال متفاوت نورپردازی در محیط آشنا هستند و علاوه بر مشاوره و طراحی نور فضا، در اجرا هم به بهترین شکل ممکن طرح را پیاده می‌کنند.
مقدار، شکل پخش و توزیع و نوع نوری که در فضا استفاده می‌کنید، اهمیت بسیار زیادی دارد، تااندازه‌ای که توان مالی کسب‌وکارتان اجازه می‌دهد برای این کار بودجه‌ی مالی کنار بگذارید. در مقاله در کجا از چه لامپی استفاده کنیم؟ توضیح کاملی درباره استفاده از نورها داده‌ایم.
ارزیابی نور محیط کار
تست سلامت لامپ‌ها و دیگر ابزاری که روشنایی مصنوعیِ فضا را فراهم می‌کنند، بسیار مهم است. خیلی وقت‌ها ممکن است لامپ‌ها و روشنایی فضا از لحاظ سلامت مشکلی نداشته باشند، اما شما در محاسبات اشتباه کرده باشید. با استفاده از نورسنج‌هایی که معمولاً در استودیوهای عکاسی استفاده میشوند، می‌توانید نور فضا را کنترل کنید.
در فضا از اشیا و رنگ‌هایی استفاده کنید که باعث انعکاس نور میشوند
یکی از راه‌هایی که می‌تواند بر زیادشدن نور فضا و کم‌کردن هزینه‌های نورپردازی تأثیر داشته باشد، استفاده از رنگ‌ها و اشیایی است که در فضا باعث انعکاس نور میشوند. اجسام براق یا رنگ‌های طلایی و نقره‌‌ای معمولاً انعکاس نور در فضا را تا حد قابل‌توجهی گسترش می‌دهند. وقتی رنگ دیوارهای فضا و محیط کار به شکلی باشد که بتواند این نور را منعکس کند، منابع روشنایی کاهش پیدا می‌کنند و متقابلاً هزینه‌های شما برای ایجاد منابع نوری کاهش می‌یابد.
با انواع لامپ‌ها آشنا شوید و آن‌ها را ترکیب کنید
آشنایی با نوری که لامپ‌ها از خود متصاعد می‌کنند، می‌تواند شما را از آزمون و خطاهای زیادی نجات دهد. معمولاً نور انواع لامپ‌های فلورسنت و سدیمی متعادل‌تر است، اما رنگ لامپ‌های التهابی بهتر. فلورسنت‌ها درخشندگی کمتری دارند و در مقابل جیوه‌ای‌ها نور درخشان‌تری دارند. تکنسین‌های برق و روشنایی توصیه می‌کنند برای این که از خواص متفاوت نورها بتوانید به‌خوبی بهره ببرید، از شیوه‌ی ترکیب کردن لامپ‌ها در فضا استفاده کنید. در مقاله اصول نورپردازی ترکیبی درباره این موضوع کامل صحبت کردیم.
نورهای زرد و سفید، وقتی با هم ترکیب میشوند، هم به لحاظ درخشندگی و هم به لحاظ رنگی می‌توانند فضا را تلطیف کنند. در سایت بروکس تمام خانواده‌های گروه لامپ‌ها را می‌توانید ببینید و در مورد مزایا و کاربرد آن‌ها مطالعه کنید. با داشتن اطلاعات، گروه‌های لامپ را با یکدیگر مقایسه کنید تا بتوانید انتخاب بهتری داشته باشید. خواندن مقاله لامپ زرد بهتر است یا لامپ سفید؟ در این باره به شما کمک بسیاری میکند.
کلام آخر
با تمام نکاتی که گفته شد امیدواریم از این به بعد، در هر فضایی که قرار دارید بتوانید به نور آن فضا توجه و اگر ممکن باشد آن را کنترل کنید. همچنین اگر محیط کار شما نور مناسبی ندارد، تمام تلاشتان را بکنید که بتوانید در آنجا یک فضای نوری متعادل برقرار کنید. نورپردازی محیط کار ترکیبی از دید هنری و روانشناسی کار است تا محیطی چشم‌نواز و پرانرژ‌ی ایجاد کنید.
سوالات متداول:
عوارض کمبود نور در محیط کار چیست؟
کمبود نور در محیط کار آسیب‌های جبران ناپذیری روی چشم انسان می‌گذارد و همچنین می‌تواند کمر و گردن را نیز درگیر کند.
در محیط کار نور طبیعی بهتر است یا مصنوعی؟
هرگز نمی‌توان اثر نور طبیعی و انرژی حاصل از آن را انکار کرد. تلاش کنید در محیط کار از پنجره‌های بزرگ استفاده کنید.
نورهای زننده کدامند؟
بعضی از لامپ‌های زرد یا سفید نور شدید و غیرقابل تحملی منعکس می‌کنند. در محیط کار از نور ترکیبی بهره ببرید.