همه ما فضاها و اتاق‌هایی را تجربه کرده‌ایم که حس و حال خوبی به ما منتقل کرده‌اند. این‌طور فضاها تا حدی راحت و قابل‌لمس هستند که باعث می‌شوند شما نخواهید آن جا را ترک کنید. فارغ از وظیفه اصلی نور که روشنایی محیط را تامین میکند و به افراد کمک میکند که فضای اتاق را بهتر ببینند، طراحی روشنایی منزل شما تاثیرات عمده‌ای بر زیبایی و شخصیتبخشی اتاق شما خواهد داشت. حتما شما نمی‌خواهید یک نور ضعیف را در اتاق مهمانی به کار ببرید یا اینکه در یک پروژه مهم تنها از یک لامپ نامناسب استفاده کنید. هدف اصلی طراحی نورپردازی، در نظرگرفتن درجات مختلفی از نور و رنگ آن است که بتواند نور مناسب فضای مدنظر شما را فراهم آورد.
اگر تنها یک منبع نور داشته باشید، اتاق تاریک به نظر می‌رسد. اگر اتاق را به طور یکنواخت و بدون کنتراست روشن کنید، برجستگی‌های اتاق نمایان نمی‌شوند و فضای اتاق صمیمی به نظر نمی‌رسد. در این مقاله قصد داریم در پاسخ به سؤال چگونه خانه خود را نورانی کنیم و تکنیک های نورپردازی را بیان کنیم که به شما کمک میکند یک طراحی مناسب برای نورپردازی خانه و اتاقتان داشته باشید. اگر شما نیز این سؤال برایتان مطرح است، برای یافتن پاسخ سؤالتان، با ما همراه باشید.
انواع تکنیک‌های نورپردازی برای روشن‌کردن خانه
در این قسمت قصد داریم به بررسی تکنیک‌های نورپردازی بپردازیم. این تکنیک‌ها عبارتند از:
۱. نورپردازی محیطی
۲. نورپردازی متمرکز
۳. نورپردازی کاری
۴. نورپردازی طبیعی
۵. نورپردازی بیرونی
۶. نورپردازی تزئینی تعطیلات
۷. نورپردازی امنیتی
۸. اشیای بازتابنده
۹. نورپردازی مودی (Mood)
۱۰. نورپردازی طراحی
در ادامه هرکدام از این موارد را به‌تفصیل شرح می‌دهیم.
نورپردازی محیطی
هدف از نور محیطی ایجاد یک سطح نور پراکنده و یکنواخت در اتاق است و این اولین مسئله‌ای است که هنگام ایجاد یک طرح روشنایی در نظر می‌گیریم. منبع نور محیطی اغلب چراغ‌های سقفی هستند، اگرچه گاهی اوقات، چراغ‌های زمینی و رومیزی نیز می‌توانند در ایجاد نور محیطی کمک کنند.
منابع نور سقفی می‌توانند یک ابزار نورپردازی تنها و منفرد باشند؛ مانند یک چراغ سقفی یا لوستر، یا این که می‌توانند چراغ‌های متعدد باشند؛ مانند نورپردازی مسیر ساختمان یا لامپ‌های توکار. این چراغ‌های کوچک همه باهم کار می‌کنند تا یک منبع نور اصلی تشکیل دهند، اما تفاوت آن‌ها در این است که می‌توان آن‌ها را در گوشه‌ها و زوایای مختلف اتاق تعبیه کرد تا از همه‌جا نور بتابد. بیشتر چراغ‌های سقفی از لامپ‌های رشته‌ای استفاده می‌کنند که ارزان هستند و در توان‌های مختلف تولید می‌شوند. لامپ‌های فلورسنت فشرده نیز به‌عنوان جایگزین‌های «سبز» به صحنه آمده‌اند که قیمتشان اندکی بیشتر است، اما به‌طور قابل‌توجهی بیش از لامپ‌های رشته‌ای مشابه عمر می‌کنند. آن‌ها همچنین از مزیت قابل بازیافت بودن نیز برخوردار هستند، درحالی‌که لامپ‌های معمولی این‌گونه نیستند و آلودگی‌شان همیشگی است.
نکته منفی این است که لامپ‌های فلورسنت به تولید نور غیرجذاب و ناخوشایند شهرت دارند، اما تولیدکنندگانشان به‌طور مداوم در تلاش برای بهبود و رفع این ضعف هستند. نورپردازی سقفی فارغ از نوع لامپ‌ها کاملاً شدنی است و می‌تواند بسیار شیک و مناسب باشد. بنابراین منابع نور محیطی باید با انواع دیگر لامپ‌ها ترکیب و تکمیل شوند تا بتوانند کنتراست ایجاد کنند.
لامپ‌های فلورسنت در اواخر دهه ۱۹۲۰ به بازار آمدند و تا مدت‌ها یکی از کاربردی‌ترین لامپ‌هایی بودند که استفاده میشدند. برای آشنایی بیشتر با این نوع لامپ‌ها توصیه می‌کنیم سری به مقاله انواع لامپ‌های فلورسنت بزنید.
نورپردازی متمرکز
چراغ‌های متمرکز یا تأکیدی گروهی از لامپ‌ها هستند که وظیفه آن‌ها خلق تمایزات بصری در یک اتاق است. آن‌ها نورهای ثانویه در یک اتاق هستند و به‌عنوان یک قانون کلی، باید سه تا پنج برابر سطح محیط روشن باشند. لامپ‌های دیواری مانند دیوارکوب‌ها، چراغ‌های رومیزی و زمینی، نمونه خوبی از چراغ‌های متمرکز هستند. به‌عنوان‌مثال، یک لوستر در اتاق ناهارخوری شما نور محیط را تأمین میکند و یک یا چند چراغ دیوارکوب می‌توانند وظیفه نورپردازی متمرکز را انجام دهند. یکی‌دیگر از کاربردهای نورپردازی تأکیدی، به نمایش گذاشتن یک ویژگی یا شیء در یک اتاق، مانند یک نقاشی یا یک مجموعه است. احتمالاً این مورد را در موزه‌های هنری و زیبایی به‌کرات دیده باشید. معمولاً نور کم‌تشعشع محیط است که آرامش و سکوت را تداعی میکند و نورهای تأکیدی، نقاشی‌ها و ویژگی‌های خاص مجسمه‌ها را برجسته می‌کنند و تمرکز شما را روی اثر هنری بالا می‌برند. شما می‌توانید این کار را در خانه خود نیز انجام دهید و لزومی ندارد که این چراغ‌ها حتماً برای هنر و نقاشی استفاده شوند. اگر گیاه بزرگ و زیبایی در منزلتان دارید که می‌خواهید زیبایی‌هایش را برجسته کنید، می‌توانید یک نورافکن روی زمین پشت آن قرار دهید و اجازه دهید نور از برگ‌های آن گیاه تابیده و سایه‌ها و حواشی بسیاری ایجاد کند.
به طور معمول، نورافکن‌ها برای برجسته‌کردن یک شیء استفاده می‌شوند، اگرچه چراغ‌های مسیر نیز برای برجسته‌سازی و تمرکز روی یک شیء هم می‌توانند استفاده شوند. لامپ‌های رشته‌ای با تعداد وات بالاتر اغلب در چراغ‌های رومیزی و چراغ‌های دیواری برای روشنایی برجسته و متمرکز استفاده می‌شوند و لامپ‌های هالوژن عمدتاً در نورافکن‌ها استفاده می‌شوند.
معایب خانه بدون نور بر کسی پوشیده نیست. افسردگی، انزوا و آسیب جدی به چشم مهم‌ترین اتفاقاتی است که با زندگی در خانه‌های تاریک برای هرکسی به وقوع می‌پیوندد. برای پاسخ به این سؤال که چطور باید این مشکل را حل کرد؟ پیشنهاد می‌کنیم مقاله معایب خانه بدون نور را مطالعه کنید.
نورپردازی کاری یا وظیفه‌ای
روشنایی وظیفه‌ای، نور اولیه اتاق را تأمین میکند و در حالت ایده‌آل، ۶ تا ۱۰ برابر روشن‌تر از نور محیط است. این نوع نورپردازی برای افزایش روشنایی بالاتر از سطوح محیطی در محیط‌های کاری استفاده می‌شود و نورپردازی بادقت انتخاب‌شده می‌تواند نیاز به چراغ‌های سقفی را به حداقل برساند که در حفظ و صرفه‌جویی انرژی بسیار مفید است.
روشنایی کاری برای اجداد ما اغلب شامل یک لامپ تکی روشن تعبیه‌شده در یک چراغ رومیزی کاربردی بود، اما اکنون گزینه‌های بسیاری در بازار موجود است. بسیار مهم است که فضای آشپزخانه و اتاق کار به‌دقت روشن شوند که فرد بتواند به‌خوبی کارهایش را در آنجا انجام دهد. همچنین استفاده از آن در اتاق کار یا در اتاق‌خواب برای مطالعه بسیار مفید است و به پیشگیری از خستگی چشم‌ها کمک میکند. انواع مختلفی از چراغ‌ها وجود دارند که وظیفه یک چراغ کار را انجام می‌دهند. نورهای پایین کابینت برای کارهای آشپزخانه مفید هستند، زیرا به‌طور معمول، سایه شما مانع از تابش نور از منبع نور محیطی می‌شود. چراغ‌های رومیزی یا زمینی که روی میز کار تعبیه می‌شوند، بسیار مفید و در اتاق‌خواب و اتاق کار بسیار کاربردی هستند. چراغ‌های هالوژن برای روشنایی کاری ایده‌آل هستند، زیرا به‌طور بهینه و کارآمدی انرژی مصرف می‌کنند و نور تمیز و شفافی تولید می‌کنند که رنگ‌های دقیقی را بازتاب می‌دهد.
نور طبیعی
برای تعبیه نور طبیعی در اتاق‌های تاریک می‌توانید از این روش‌ها بهره ببرید: از آینه استفاده کنید، از رنگ‌هایی با تن تاریک استفاده نکنید، سطوح اتاق را براق کنید، از نور مصنوعی استفاده کنید، از گل‌ها و گیاهان در فضای منزل استفاده کنید.
چند منبع از منابع نور طبیعی عبارتند از: نور آفتاب، گیاهان، رعدوبرق، کرم شب‌تاب، ماه و … . نور طبیعی، خود تولیدشونده (Self Generated) است و در طیفی از رنگ‌ها، رنگ‌های مرئی پرتوهایی که ما می‌بینیم، وجود دارد. طیف رنگی شامل نورهای با طول موج کوتاه‌تر در نزدیکی بنفش در یک سمت و نورهای با طول موج بالاتر در نزدیکی قرمز و در سمت دیگر است. این پرتوها که به ترتیب فرابنفش و مادون‌قرمز نامیده می‌شوند، برای ما قابل‌مشاهده نیستند.
طیف کامل نور از منبع طبیعی، برای زندگی گیاهی و جانوری روی زمین، حیاتی و ایده‌آل است. گیاهان و حیوانات با نور طبیعی رشد می‌کنند. قرارگرفتن در معرض نور سالم خوشید برای انسان بسیار مفید است، زیرا انرژی و متابولیسم فرد را افزایش می‌دهد، سیستم ایمنی را تقویت میکند و ساخت و تولید ویتامین دی را در بدن افزایش می‌دهد که می‌دانیم همه این موارد برای بدن ضروری هستند. از طرف دیگر، حضور طولانی‌مدت در زیر نور آفتاب، اثرات مضری بر موجودات زنده دارد. اشعه مضر فرابنفش می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌هایی مانند سرطان پوست و آب مروارید شود و درعین‌حال نیز به بافت پوست آسیب می‌رساند. برای گیاهان، دوره‌های روشنایی و تاریکی برای به تعادل رساندن فعالیت سلولی و رشد و ترمیم، موردنیاز است.
نور خورشید، مضر هم می‌تواند باشد، چراکه نمی‌توانیم آن را مطابق با شرایط خود تغییر دهیم یا کنترل کنیم. مشکل این نوع نورپردازی موقتی بودن آن است و در مواقع بسیاری، تنها می‌توان به طور کاربردی از آن در هنگام روز استفاده کرد. مثلاً ساختار و نقشه ساختمان بایستی به شکلی باشد که در روز نور خورشید به‌اندازه کافی وارد شود. برای اینکه بتوانیم بدون سیم‌کشی به اتاق نور برسانید، باید ابتدا لامپ‌ها و چراغ‌های اتاق را تعویض کنید و سپس آن‌ها را با چراغ‌های آویز پلاگین، دیوارکوب‌های پلاگین و لامپ‌های حسی بی‌سیم حساس به حرکت ال‌ای‌دی جایگزین کنید.
همیشه هم لازم نیست برای روشن‌کردن خانه از نیروی برق بیشتری استفاده کرد. گاهی با استفاده از چند روش ساده و نکات مهم در طراحی می‌توان نور بیشتری را به اتاق و خانه آورد. با خواندن مقاله چگونه نور خانه را زیاد کنیم، می‌توانید به همه سؤال‌هایتان در این رابطه پاسخ دهید.
نورپردازی بیرونی
مردم عمدتاً تمایل دارند حس و حال زندگی در فضای باز را به فضای داخلی منزل خود وارد کنند و به همین دلیل، نورپردازی بیرونی یا فضای باز نیز از اصولی مشابه با نورپردازی داخلی پیروی میکند. با نورپردازی محیطی، متمرکز و کاری می‌توانید هدف خود را در یک طرح نورپردازی فضای باز پیاده کنید. از چراغ‌های تأکیدی می‌توان برای برجسته‌کردن ویژگی‌های خاص در حیاط خود استفاده کنید. درختان کوچک‌تر نمایشگرهای خوبی در نورافکن‌ها هستند و درختان بزرگ‌تر می‌توانند نور را به داخل حیاط بازتاب دهند. تخت‌های گل از نورپردازی زمینی بهره می‌برند که جذابیت و زیبایی به فضای حیاط شما می‌بخشد.
نورپردازی تزیینی تعطیلات
تعطیلات و عیدها به‌واقع از طریق نورپردازی صحیح جان می‌گیرند. برای ایجاد یک فضای صمیمی و همچنین برای ایجاد یک فضای شاد و مفرح، می‌توانید از نورپردازی داخلی یا خارجی مناسب نهایت بهره را ببرید. چراغ‌ها و لامپ‌های رنگارنگ برجسته می‌توانند به برانگیختن شادی فوری در فضای خانه کمک کنند. با نورپردازی جشنی روی درختان حیاط می‌توانید جلوه زیبایی به داخل خانه بدهید. برای این نوع نورپردازی گزینه‌های بسیاری وجود دارد؛ از چراغ‌های رشته‌ای گرفته تا گلدسته‌های کاج روشن و گوزن‌های چشمک‌زن. برای داشتن ظاهری شیک‌تر و مدرن‌تر، رشته‌های رنگارنگ را با چراغ‌های سفید عوض کنید و از ابزار روشنایی همچون شمع، فانوس و لامپ در نزدیکی شومینه و پله‌های بیرونی استفاده کنید. همچنین می‌توانید برخی از ابزار را با روکش‌های فلزی به کار ببرید تا نور چراغ‌های نزدیکشان را به فضای منزل و جشن انعکاس دهید.
پیش از آنکه وارد حوزه نورپردازی شوید لازم است که با مبحث نور و نورپردازی آشنا شوید. باید مقدمات و اصول اولیه نورپردازی و نحوه استفاده از نورها و ابزارهای آن را بدانید. لازمه دانستن همه این موارد، آشنایی با اصطلاحات نورپردازی مقدماتی است. باید بدانید که چراغ‌ها برای ایجاد محیط کاری راحت، سازنده و ایمن ضروری هستند. برای دانستن این اصول خوب است به مقاله اصطلاحات نورپردازی مقدماتی مراجعه کنید.
نورپردازی امنیتی
تمام نورپردازی‌هایی که تاکنون مورد بحث قرار دادیم، هدفشان روشنایی و زیبایی محیطی بوده است، اما نورپردازی امنیتی شامل ملاحظات مهم‌تری می‌شود. این نوع نورپردازی شامل موارد بسیاری می‌شود؛ از ترساندن سارقان احتمالی گرفته تا دورکردن حیوانات مخرب از محیط زندگی و همچنین پیشگیری از زمین‌خوردن افراد در اثر برخورد با اشیا و پله‌ها. نورپردازی امنیتی برخلاف ظاهرش ابداً چیز ساده‌ای نیست، بلکه باید طراحی دقیقی داشته باشد تا بتواند نیازها و اهداف مورد نظر شما را برآورده سازد. به همین دلیل بهتر است در نصب و طراحی ابزار این نوع نورپردازی، از نظر کارشناسان خبره بهره ببرید.
اشیای بازتابنده
بسیاری از مردم استفاده از اشیای بازتابنده‌ای همچون آینه، کریستال و شیشه را برای افزایش نور محیط فراموش می‌کنند. اگر چنین اشیایی به‌درستی و در مکان مناسبی تعبیه شوند، می‌توانند تا حد زیادی به روشنایی اتاق کمک کنند. به‌عنوان‌مثال، آینه‌های یکپارچه از کف تا سقف می‌توانند اتاق را روشن‌تر کرده و آن را بزرگ‌تر نشان دهند. همچنین می‌توان آینه‌های کوچک را بر روی طاقچه‌ها قرار داد یا آن‌ها را مانند عکس‌ها، بر روی دیوار نصب کرد تا نور را به میزان کمتری بازتاب دهند. کریستال‌های کوچک در جذب و انتشار نور خورشید بسیار کاربردی هستند و می‌توان با تعبیه آن‌ها در لوسترها در هنگام روز نیز نورپردازی مناسبی فراهم کرد.
نورپردازی مودی
همچون رنگ‌آمیزی، نورپردازی هم می‌تواند حس و حال یک اتاق را به طور چشم‌گیری تغییر دهد. یقیناً شما مایل نیستید در همه اتاق‌های منزل یک احساس یکسان وجود داشته باشد، بلکه هر اتاق باید حس و حال خاص مربوط به خود را داشته باشد. برای این کار می‌توانید تعداد زیادی لامپ چراغ مطالعه به اتاق اضافه کنید و دیوارکوب و مشعل‌هایی را که حس و حال گرمابخشی پدید می‌آورند، در جای مناسب تعبیه کنید. برای افزایش حس و حال پرانرژی و شادی‌آور، می‌توانید نور محیطی روشن را با نور کاری بسیار متمرکز ترکیب کنید. همچنین برای خلق یک فضای عاشقانه و رمانتیک، می‌توانید از طراحی نیکس (Nix) در نورپردازی استفاده کنید و با قراردادن دیوارکوب‌ها در سطحی پایین‌تر از حالت معمول، فضا را رمانتیک‌تر کنید. این کار باعث می‌شود که سقف کوتاه‌تر به نظر رسیده و اتاق راحت‌تر باشد.
نورپردازی طراحی
همچون نورپردازی مودی، با استفاده از نورپردازی طراحی نیز می‌توان حس و حال اتاق را تغییر داد، با این تفاوت که نورپردازی طراحی، شخصیت و سبک اتاق را تغییر می‌دهد و نورپردازی مودی حس و حال اتاق را عوض میکند. به‌عنوان‌مثال، یک اتاق مردانه می‌تواند مملو از پوسترهای ورزشی و نورهای هماهنگ با آن باشد که نشان‌دهنده علاقه و شخصیت صاحب اتاق است. همچنین در فضای مهدکودک می‌توانید از تصاویر حیوانات و رنگ‌های مورد علاقه کودکان استفاده کنید که نشان‌دهنده فضای کودکانه است. اما در نورپردازی طراحی نباید خاص‌بودن را مدنظر قرار دهید و بهتر است با استفاده از خطوط و سازه‌های مدرن و براق که مناسب همان فضا هستند، آن را نورپردازی کنید. همچنین در خانه‌های سنتی نیز می‌توانید از طرح‌های قدیمی همچون لوسترهای آذین‌بندی شده و ابزاری با روکش‌های رنگی یا برنزی بهره ببرید.
کلام آخر
در این مقاله تلاش کردیم تکنیک‌های مختلفی برای نورپردازی و روشنایی منزل معرفی کنیم تا نشان دهیم چگونه خانه خود را نورانی کنیم. به همین منظور ۱۰ روش مختلف و محبوب را که احتمالاً تمام حوزه‌های نورپردازی منزل و قسمت‌های مختلف آن را پوشش می‌دهند، به‌تفصیل شرح دادیم.
سؤالات متداول
چگونه می‌توان بدون سیم‌کشی به اتاق نور رساند؟
ابتدا لامپ‌ها و چراغ‌های اتاق را تعویض کنید و سپس آن‌ها را با چراغ‌های آویز پلاگین، دیوارکوب‌های پلاگین و لامپ‌های حسی بی‌سیم حساس به حرکت ال‌ای‌دی جایگزین کنید.
چگونه می‌توان نور طبیعی را در اتاق‌های تاریک شبیه‌سازی کرد؟
برای این کار می‌توانید از این روش‌ها بهره ببرید: استفاده از آینه، استفاده‌نکردن از رنگ‌هایی با تن تاریک، براق‌کردن سطوح اتاق، استفاده از نور مصنوعی و استفاده از گل‌ها و گیاهان در فضای منزل.
چند منبع از منابع نور طبیعی را نام ببرید؟
نور آفتاب، گیاهان، رعدوبرق، کرم شب‌تاب، ماه و … .