اگر درباره نوع و شیوه کار لامپ‌ها صحبتی پیش بیاید، اغلب افراد نام مدل‌هایی مانند LED، SMD و از این دست لامپ‌های جدید را به خاطر می‌آورند. اما لازم به ذکر است، دامنه تنوع لامپ‌ها بسیار گسترده است و هر نوع لامپ بسته به ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود کارکردی خاص را ارائه می‌دهد. یکی از انواع لامپ، لامپ گازی یا HID است.
لامپ های گازی انواع مختلفی دارند و به دلیل نور شدیدی که تولید می‌کنند برای استفاده در فضاهای وسیع استفاده می‌شوند. این دسته از لامپ‌ها ویژگی‌های خاصی دارند که در ادامه مقاله به‌طور کامل با آن‌ها آشنا خواهید شد. قبل از هرچیز باید بدانید که انواع لامپ‌های گازی چه مدل‌هایی هستند و هرکدام چه کاربردی در صنعت روشنایی دارند.
لامپ گازی چیست؟
لامپ های گازی دسته‌ای از انواع لامپ‌ها هستند که به آن‌ها لامپ‌های تخلیه الکتریکی یا HID نیز گفته می‌شود. این لامپ‌ها همانطور که از نامشان پیداست، با تولید گاز فعالیت می‌کنند. هر مدل از لامپ‌های گازی بر اساس عملکرد و ساختار اصلی خود، با یک گاز خاص فعالیت می‌کند. در حقیقت منشا اصلی تولید نور در این لامپ‌ها، جنبش مولکول‌های گاز در ساختار ایجادشده در لامپ است.
لامپ های گازی از نظر شدت نور و بعضی از ویژگی‌ها، شباهت زیادی به لامپ‌های فلورسنت دارند. این لامپ‌ها می‌توانند در فضاهای صنعتی، حرف اول را در ایجاد روشنایی بزنند. به همین دلیل سال‌هاست که از جمله مدل لامپ‌های پرفروش و پرنور بازار به حساب می‌آیند.
تاریخچه لامپ گازی
اختراع لامپ یک فرآیند تصادفی و پرسرعت نبود. این پدیده در طول سال‌ها توسط دانشمندان مختلف مورد مطالعه قرار گرفت و به تدریج تکامل پیدا کرد. در مقاله تاریخچه ساخت لامپ می‌توانید شرح دقیق و کاملی از روند تولید این پدیده شگفت‌انگیز و جدانشدنی از زندگی امروزی را بخوانید.
لامپ‌های سدیم کم‌فشار که یکی از مهم‌ترین انواع لامپ های گازی است، برای اولین بار در سال ۱۹۲۰ توسط آرتور اچ کامپتون در وستینگهاوس اختراع شدند. شکل اولیه این لامپ‌ها یک حباب گرد با دو الکترود در هر طرف بود. فلز سدیم جامد در قسمت پایینی لامپ قرار داشت. با ایجاد حرارت در ساختار لامپ، فلز شروع به تبخیرشدن می‌کرد و این جریان ساده یک نور زرد کم‌سو را به‌وجود می‌آورد.
این اختراع نسبت به لامپ نئون اهمیت و اعتبار بیشتری داشت، اما پس از انجام آزمایشات مشخص شد که سدیم به انتهای بیرونی لوله منتقل می‌شود و با گذشت زمان از بین می‌رود، چراکه حرارت به اندازه کافی و استاندارد نیست.
این ایرادات پس از تکرار آزمایشاتی بهبود یافت و اولین لامپ‌های گازی سدیم در سال ۱۹۳۵، برای فروش تجاری توسط فیلیپس ساخته شدند. این تولیدکننده مشکل حرارت و نشت سدیم را حل کرد و لامپ‌های گازی دیگر نیز بعد از آن برای مصارف مختلف روشنایی به بازار عرضه شدند.
معرفی انواع لامپ های گازی
لامپ‌های گازی با توجه به کاربری و گاز استفاده شده، مدل‌های متنوعی دارند. در ادامه با مدل‌های اصلی لامپ‌های HID آشنا شوید و ویژگی هریک را بشناسید.
لامپ بخار جیوه
بخار جیوه نوعی از لامپ‌های تخلیه الکتریکی است که به دلیل راندمان فوق‌العاده در ایجاد نور، یکی از گزینه‌های محبوب در طول سال‌ها بوده است. این نوع لامپ به دلیل برتری بر لامپ‌های رشته‌ای مشهور شده است.
فرآیند تولید نور در لامپ بخار جیوه از نظر زمانی چندان پرسرعت نیست. در حقیقت این نوع لامپ از حرکت الکترون‌ها و برخورد به مولکول‌های جیوه روشن می‌شوند. الکترون‌ها بعد از این برخورد برانگیخته می‌شوند و در اثر این برانگیختگی و جنبش، از خود نور فرابنفش تولید می‌کنند.
البته میزان نور تولید شده توسط لامپ بخار جیوه پایین‌تر از سایر لامپ های گازی است. نور این لامپ شباهت بسیار زیادی با نور ایجاد شده توسط لامپ فلورسنت دارد. لامپ بخار جیوه را می‌توانید در سه مدل بیضی، کروی و رفلکتوردار در بازار ببینید.
این لامپ بعد از هربار روشن و خاموش شدن، دچار اصطکاک می‌شود. به همین دلیل طول عمر زیادی ندارد.
چراغ بخار جیوه بیشتر مصارف خاص دارد و در فضاهای صنعتی نصب می‌شود. اگر با لامپ صنعتی آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله انواع لامپ صنعتی را در مجله بروکس بخوانید و با انواع و تفاوت‌های آن‌ها آشنا شوید.
لامپ بخار سدیم
لامپ بخار سدیم را می‌توان محبوب‌ترین لامپ در دسته لامپ‌های HID به حساب آورد. مکانیزم این لامپ کاملا مشابه با لامپ بخار جیوه است.
مهم‌ترین تفاوتی که میان لامپ بخار جیوه و سدیم وجود دارد، تفاوت در رنگ و شدت نور تولیدشده است. در لامپ بخار جیوه، الکترون‌ها بعد از برخورد با مولکول‌های جیوه به جنب و جوش درمی‌آیند و نور فرابنفش تولید می‌کنند، اما در لامپ بخار سدیم به جای جیوه از گاز آرگون و نئون استفاده شده است.
این نوع گازها در برخورد با الکترون‌ها، فرآیندی شبیه یک احتراق کوچک را تجربه می‌کنند. به همین دلیل هم رنگ نور بهتری را می‌بینید و هم شدت نور بالاتر از مدل لامپ بخار جیوه است.
بااین‌وجود لامپ سدیم نیز به دو مدل لامپ سدیم کم فشار و لامپ سدیم پرفشار تقسیم می‌شود. تفاوت این دو مدل در این است که طیف نوری در لامپ سدیم پرفشار بسیار بیشتر است و به جز نور زردرنگ می‌توان نورهای طلایی را نیز مشاهده کرد.
لامپ متال هالید
متال هالید نام نوعی نمک هالوژنی است که به راحتی با مواد شیمیایی دیگر قابل ترکیب است. لامپ متال هالید نیز به این دلیل با این نام خوانده می‌شود که این نوع لامپ‌ها در ساختار خود علاوه بر مقداری جیوه، نمک‌هایی مانند سدیم یدید، ایندیوم یدید و تالیوم یدید را دارد.
وجود این نمک‌ها می‌تواند فرآیند کار لامپ گازی را ساده‌تر کند، به این ترتیب که به راحتی باعث ایجاد واکنش شیمیایی می‌شوند. سوختن نمک‌ها در کنار جیوه، می‌تواند یک طیف وسیع نوری را در لامپ متال هالید ایجاد کند. برآیند این طیف‌ها باعث می‌شود که نور منتشر شده از این لامپ‌ها، کیفیت و شدت بهتری داشته باشد و چشم را اذیت نکند.
رنگ نور لامپ متال هالید در ابتدا کاملا زرد است، اما بعد از گذشت زمان و تبخیر شدن متال هالید، بیشتر زمینه سفید پیدا می‌کند.
لامپ متال هالید به دلیل فرآیندهای شیمیایی، در دسته لامپ‌های پرخطر قرار می‌گیرد، چراکه در صورت ترکیدگی لامپ، انتشار گاز ممکن است به سلامت افراد حاضر در مکان آسیب برساند. به همین دلیل بهتر است در مکان‌های سربسته و حساسی مانند مراکز درمانی مورد استفاده قرار نگیرد. در مقاله روشنایی در بیمارستان‌ها بهترین لوازم روشنایی برای این فضاهای حساس را معرفی کرده‌ایم.
لامپ زنون
حتما بارها لامپ زنون را در زندگی روزمره دیده‌اید. این نور شدید و خیره‌کننده در زمان عکس‌برداری با فلش، چشم شما را آزرده است اما از هویت آن بی اطلاع بوده‌اید. لامپ‌های زنون همان لامپ‌های موجود در فلش دوربین هستند.
این لامپ‌ها در دسته انواع لامپ‌های گازی با تخلیه بالا قرار دارند و تا ۵۰ درصد نور بیشتر از لامپ‌های معمولی تولید می‌کنند. لامپ زنون علاوه بر فلش دوربین در فضاهایی مانند فانوس دریایی، پروژکتورهای فیلم‌برداری و چراغ خودروها نیز استفاده می‌شوند.
موارد کاربرد لامپ‌های قوس الکتریکی
از لامپ های گازی برای روشن کردن فضاهای زیر استفاده می‌شود:
- کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و فضاهای صنعتی با سقف بلند و متراژ بالا
- گلخانه‌ها
- منبع نور در زمان فیلم‌برداری زیر آب
- چراغ فرود هواپیماها
- استادیوم‌های فوتبال
- سالن‌های ورزشی و اجتماعات
- جاده‌ها و مسیرها
- نور مورد نیاز بیلبوردها
- روشنایی‌های عمومی
مضرات لامپ های گازی
اگرچه لامپ‌های تخلیه الکتریکی شدت نور بسیار بالایی دارند، اما معایبی نیز دارند. این چراغ‌ها در معرض حرارت بسیار بالا قرار دارند. به همین دلیل احتمال ترکیدن آن‌ها زیاد است و با هربار ترکیدن لامپ، گاز شیمیایی تا حدودی در فضا پخش می‌شود. این فرآیند ممکن است سلامت افراد را به‌خطر بیندازد.
همچنین این لامپ‌ها با هربار روشن و خاموش شدن، فرآیند سوختن گاز را متوقف و اجرا می‌کند. این روند در سلامت لامپ و کاهش طول عمر آن در هربار اتصال تاثیرگذار است.
مسئله دیگری که درباره لامپ‌های گازی وجود دارد این است که به دلیل وجود گازهای سمی، این نوع از لامپ‌ها قابل بازیافت نیستند و پسماندهای آنان نیز خطری برای محیط زیست به‌حساب می‌آید.
این معایب باعث شده تا لامپ‌های تخلیه الکتریکی با وجود شدت نور، انتخاب مناسبی برای فضاهای کوچک و البته مصرف خانگی نباشند. برای مصارف خانگی بهتر است لامپ‌هایی با کیفیت بالا و طول عمر بیشتر را انتخاب کنید. در فروشگاه محصولات بروکس می‌توانید انواع لامپ مناسب فضای موردنظر را خریداری کنید.
کلام آخر
در این مقاله به شما انواع لامپ های گازی یا تخلیه الکتریکی را معرفی کردیم. همچنین به شما گفتیم که این نوع از لامپ‌ها به دلیل ساختار خاص خود بیشتر برای روشنایی خیابان‌ها و مصارف صنعتی خریداری می‌شوند. این لامپ‌ها به دلیل پیشینه و شدت نور تولید شده محبوب هستند و می‌توانند برای فضاهایی خاص مانند انبار انتخابی مناسب باشند.
سوالات متداول:
لامپ گازی چیست؟
لامپ گازی که به آن لامپ تخلیه الکتریکی یا لامپ قوس الکتریکی نیز می‌گویند یکی از انواع لامپ است که در اثر واکنش گاز موجود در ساختار خود، نور تولید می‌کند.
چند نوع لامپ گازی داریم؟
لامپ های گازی شامل لامپ بخار سدیم، بخار جیوه، متال هالید، زنون و سرامیک متال هالید هستند و هرکدام مصارف و ویژگی‌های مختلفی دارند.
آیا لامپ گازی مضر است؟
لامپ گازی شدت نور فوق‌العاده‌ای دارد، بااین‌حال به دلیل وجود گاز در ساختار خود ممکن است بعد از سوختن یا ترکیدن مضر و خطرناک باشد.
مطلب خوب و کاربردی بود . تشکر از سایت خوبتون بروکس
مطلب خوبی بود . بروکس یکی از معتبر ترین و قابل اعتماد ترین برندها در زمینه روشنایی هست که علاوه بر کیفیت بالا ، تنوع محصولات بروکس هم زیاده و هر نوع لامپی رو عرضه می کنه . براتون ارزوی موفقیت روزافزونه دارم.