فرض کنید زندگی روی زمین در شرایطی بود که هیچ وقت شبی وجود نداشت و زمین همیشه روشن بود. تابه‌حال فکر کردید که چه اتفاقاتی رخ می‌داد؟ در این شرایط، طول 24 ساعت یک روز بی‌معنی می‌شد؟ اصلا چه مواقعی ساعات کاری بود و چه مواقعی زمان خواب؟
شاید باورتان نشود که نور در طول یک شبانه‌روز خیلی تاثیرگذارتر از آن چیزی است که ما به آن توجه می‌کنیم. متاسفانه اغلب نورهای مصنوعی موجود در اطرافمان را درست استفاده نمی‌کنیم و همین موضوع موجب اختلالات در چرخه‌ی طبیعی بدن انسان می‌شود. در این مقاله قصد داریم دربارهی نور مصنوعی و آسیب‌های آن صحبت کنیم. همراه ما باشید.
چرخه‌ی نور طبیعی و الگوهای تاریکی
یکی از به‌هم ریختگیها در چرخه‌ی طبیعی بدن انسان میتواند قرارگیری در معرض نور و تاریکی باشد که برای افراد این عصر به مقدار زیادی اتفاق میافتد. شاید دور از تصور باشد، اما پژوهشگران به این نتیجه رسیدهاند که قرار گرفتن در معرض نور بیش از حد، باعث بروز آسیب‌های جدی در بدن انسان می‌شود.
یک مطالعه‌ی جدید توسط پژوهشگران که چند ماه پیش در ژورنال کارنت بیولوژی منتشر شد، نشان داده است که پیامدهای منفی در سلامتی بسیاری از موشهایی که تحت شرایط نور ثابت برای دورهای یک ماهه نگهداری شده بودند، رخ داده است. یوهانا میجر (Johanna Meijer) از مرکز پزشکی دانشگاه لیدن در هلند و یکی از اعضای گروه پژوهشی راجع به این موضوع چنین می‌گوید: “مطالعه‌ی ما نشان می‌دهد که وجود چرخه‌ی نور و تاریکی برای سلامتی انسان مهم است. ما در پژوهش خود ثابت کرده‌ایم که فقدان ریتمهای زیست محیطی در بدن منجر به ایجاد اختلال شدید در طیف گستردهای از پارامترهای سلامتی می‌شود. این پارامترها شامل فعالسازی التهابی سیستم ایمنی بدن، تحلیل رفتن عضلات و نشانههای اولیه پوکی استخوان است.”
محققان باور دارند که تغییرات فیزیولوژیکی مشاهده شده، همگی نشانگر نوعی ضعف بودند که شبیه آن به‌طور معمول در افراد یا حیوانات با روند افزایش سن‌شان دیده می‌شود، اما در این میان اخبار دلگرمکنندهتری هم وجود دارد.
به گفته‌ی میجر: “خبر خوب این است که ما در ادامهی بررسیهایمان نیز مشاهده کردیم که اثرات منفی یادشده روی سلامتی، برگشت‌پذیر هستند و زمانی که چرخه‌ی نور و تاریکی محیطی ترمیم شود، اثرات آن نیز باز میگردند.”
در ادامه به شما پیشنهاد می‌کنیم که به مقالهی جایگاه نور طبیعی در زندگی انسان سر بزنید و از میزان اهمیت آن بیشتر بدانید.
تاثیر چرخه نور طبیعی و الگوهای تاریکی بر سلامت
برای بررسی رابطهی موجود بین از دست دادن چرخه نور و تاریکی با ایجاد بیماریها، میجر و همکارانش، از جمله الیان لوکاسن، موش‌ها را بهصورت دائمی به مدت 24 هفته در معرض نور قرار دادند و در طی این مدت، چند پارامتر سلامتی اصلی را در بدن آنها اندازه‌گیری کردند. مطالعات فعالیت مغز این حیوانات نشان داد که قرار گرفتن در معرض نور ثابت منجر به کاهش الگوهای طبیعی ریتم یک در مرکز تنظیمکننده شبانه‌روزی مرکزی مغز در بخش هسته سوپراکیاسمات یا SCN تا مقدار 70 درصد می‌شود. SCN بخشی از هیپوتالاموس است که در قسمت فوقانی چلیپای نوری قرار دارد.
اگر در خانهای نور طبیعی و الگوهای تاریکی از استانداردهای کافی برخوردار نباشد، به سلامت بدن آسیب میزنند. در مقالهی معایب خانه بدون نور در این باره به‌طور کامل صحبت کردیم.
اختلال در چرخه نور طبیعی و الگوهای تاریکی
اختلال در چرخه‌ی نور طبیعی و الگوهای تاریکی و ریتم شبانه‌روزی بدن، به طور قابل توجهی منجر به کاهش عملکرد عضله اسکلتی حیوانات مطابق با مقادیر اندازه‌گیری شده در آزمایشهای استاندارد میزان قدرت آنها شده بود. استخوانهای آنها نشانههایی از تضعیف را در خود نشان دادند و این حیوانات وارد حالتهای التهابی شدند که در شرایط معمولی تنها در حضور پاتوژنها یا دیگر محرک‌های مضر مشاهده می‌شود.
پس از اینکه پژوهشگران موش‌ها را به مدت دو هفته به چرخه‌ی نور و تاریکی استاندارد بازگرداندند، مشاهده شد که نورون‌های SCN به سرعت در حال بهبود ریتم طبیعی خود هستند و روند ایجاد مشکلات سلامتی در بدن حیوانات معکوس شده است. این یافته‌ها ما را به این نتیجه میرساند که انسانها باید توجه و مراقبت بیشتری در رابطه با زمان‌های قرارگیری خود در معرض نور به خرج دهند. این موضوع به خصوص برای کسانی که در سنین رو به پیری قرار دارند یا افرادی که به هر نحو دیگری آسیب‌پذیر هستند، دارای اهمیت بیشتری است. با توجه به اینکه 75 درصد از جمعیت جهان در طول شب در معرض نور قرار دارند، در می‌یابیم که یافتههای فوق کاملا مهم هستند.
قرار گرفتن در معرض نور ثابت در خانه‌های سالمندان و واحدهای مراقبت‌های ویژه بسیار معمول است و بسیاری از مردم نیز شب‌ها در حال کار هستند.
میجر در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید:” ما عادت کرده‌ایم که نور و تاریکی را به عنوان محرک‌هایی بی‌ضرر یا خنثی روی سلامتی افراد به شمار آوریم. اما در حال حاضر بر پایه‌ی جمع‌آوری نتایج مطالعات از آزمایشگاه‌هایی در سراسر جهان پی برده‌ایم که همه‌ی نتایج به یک نکته‌ی خاص اشاره می‌کنند.”
اگر به سلامت خود اهمیت می‌دهید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که به مقالهی مضرات خیره شدن به نور تلویزیون سر بزنید و این موضوع را جدی بگیرید.
کلام آخر
شاید وقتی به یاد آوریم که حیات نیز روی زمین تحت روند ثابت چرخه‌ی نور و تاریکی تکامل یافته، گفته‌های فوق خیلی هم تعجب‌آور به نظر نرسد.
به نظر می‌رسد که بدن ما برای کار در این چرخه‌ی حیاتی بهینهسازی شده باشد و از سویی، روی دیگر سکه این است که ما در حال حاضر با فقدان چنین چرخهای تحت تاثیر قرار میگیریم.
سوالات متداول:
فقدان ریتمهای زیست محیطی چه اختلالی در سلامت بدن ایجاد میکند؟
فقدان ریتمهای زیست محیطی در بدن منجر به ایجاد اختلال شدید در طیف گستردهای از پارامترهای سلامتی می‌شود؛ همانند فعالسازی التهابی سیستم ایمنی بدن، تحلیل رفتن عضلات و نشانههای اولیه پوکی استخوان.
قرارگیری در معرض نور و تاریکی چه مشکلاتی به‌وجود آورد؟
یکی از به‌هم ریختگیها در چرخه طبیعی بدن انسان قرارگیری در معرض نور و تاریکی است که برای افراد این عصر به مقدار زیادی اتفاق میافتد و باعث بروز آسیب‌های جدی در بدن انسان می‌شود.
استاندارد بودن چرخه نور و تاریکی چه تاثیری در سلامت بدن دارد؟
اگر چرخه نور و تاریکی در حالت استاندارد قرار بگیرد، نورون‌های SCN به سرعت در حال بهبود ریتم طبیعی خود میشوند و روند ایجاد مشکلات سلامتی در بدن افراد و حیوانات کاهش می‌یابد.