وقتی خسته از کار روزانه سر بر بالین میگذاریم و میخواهیم تا سپیده دم به خواب آسوده شبانگاهی برویم، بعضي اوقات پیش می‌آید که عوامل متعددی وارد عمل می‌شوند تا خستگی در تن‌مان بماند و به قول معروف ابر و باد و مه خورشید و فلک درکارند تا نخوابیم. از شلوغی بیرون خانه گرفته تا صدای گریه نوزاد همسایه، تنش‌های کاری و کل لوازم درون منزل که بی‌وقفه کار می‌کنند و شب‌ها گویی با کشش‌های عضلات خود می‌خواهند مثل ما خستگی از تن به در کنند، همه از جمله این عوامل به شمار میروند.
با در نظر داشتن این موارد عجیب نخواهد بود، اگر دریابیم که بی‌خوابی گریبان شمار زیادی از افراد جامعه را گرفته است. اما در کنار همه آنچه اشاره کردیم عامل دیگری نیز وجود دارد که شاید تا پیش از این تصور نمی‌کردید در خواب شبانگاهیتان نقش داشته باشد و هر ماه تنها یک بار نمایان می‌شود. بله! منظورمان ماه پُر یا کامل است. در این مقاله قصد داریم دربارهی تاثیر ماه بر خواب انسان صحبت کنیم. همراه ما باشید.
آیا ماه کامل بر خواب انسان اثر میگذارد؟
برای شروع شاید بد نباشد که مشخص کنیم ماه کامل چیست؟ این پدیده زمانی در آسمان رویت می‌شود که خورشید، زمین و ماه همگی در یک امتداد قرار بگیرند و زمین هم در میانه باشد. در این صورت ماه از منظر فردی که در زمین قرار دارد بیشتر از هر زمان دیگری به‌واسطه نور خورشید از خود نور ساطع می‌کند و به عبارتی درخشان‌تر دیده می‌شود. گفتنی است که ماه کامل تقریبا هر 29 روز یکبار در آسمان ظاهر می‌شود.
اگر می‌خواهید دربارهی نور خورشید و زرد بودن آن بدانید، به مقاله‌ی چرا نور خورشید زرد است؟ سربزنید.
تاثیر حضور پدیده ماه بر روی انسان
شاید بارزترین تاثیر حضور ماه کامل این باشد که آسمان روشن‌تر از هر زمان دیگری می‌شود. ماه همچنین با جزر و مدهای اقیانوسی که به خاطر جاذبه گرانشی از سمت آن و خورشید رخ می‌دهند، ارتباط دارد.
نور خورشید تاثیر زیادی بر سلامت ذهن دارد که در مقاله‌ی تاثیر نور خورشید بر سلامت ذهن آوردیم.
اگر ماه نبود جزر و مدی هم وجود نداشت، اما فرضیه‌هایی که در رابطه با تاثیر ماه روی رفتار انسان مطرح شده، ریشه در تعداد زیادی پژوهش دارند که هر کدام هم نتایج متفاوتی را دربرداشته‌اند.
برای نمونه تحقیقی که روی 675 کودک در رده سنی 8تا 11 سال انجام شد، نشان داد کودکان در بازه زمانی نزدیک به ماه کامل، خواب اندک طولانی‌تری داشته‌اند. در مقابل اما پژوهشی دیگر که روی 319 بزرگسال انجام گرفت، حاکی از آن بود که ماه کامل با بهره‌وری کمتر از خواب ارتباط مستقیم دارد. با این همه، تحقیقی که در سال 2013 میلادی انجام شد، شاید جالب‌ترین نتایج را به دنبال داشت.
در این تحقیق عادت‌های خواب 33 فرد بزرگسال در بازه زمانی 3 ساله تحت نظر گرفته شد و مشخص شد که در زمان حضور ماه کامل در آسمان، این افراد به زمان بیشتری برای خواب رفتن نیاز پیدا می‌کنند، بهره‌وری خوابشان کمتر بوده و زمان کلی استراحت شبانه‌شان نیز پایین‌تر گزارش شده است. این تحقیق که با نام پژوهش Cajochen هم شناخته می‌شود، غالبا به عنوان اصلی‌ترین مرجع برای توجیه این امر مورد استفاده قرار می‌گیرد که ماه کامل روی خواب انسان نقش دارد. با فرض اینکه داده‌های به‌دست آمده از این پژوهش صحت داشته باشند، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که بله ماه کامل روی خواب اثر میگذارد.
در ادامه می‌توانید مقاله‌ی جایگاه نور طبیعی در زندگی انسان را مطالعه کنید. در این مقاله دربارهی اهمیت نور در زندگی انسان صحبت کردیم.
چگونه ماه کامل روی خواب اثر میگذارد؟
اصلی‌ترین توجیه در خصوص این اثرگذاری هم آن است که تا پیش از کشف نور مصنوعی توسط بشر، انسان برای روشن کردن شب‌ها، تنها ماه را در اختیار داشته است. جوامع انسانی باستانی که پیشتر در محیط‌های باز زندگی می‌کردند و می‌خوابیدند، قطعا تحت تاثیر روشنایی ماه کامل قرار می‌گرفتند و این تاثیر تا جایی بوده که ثابت شده ماه درخشان می‌تواند اختلالاتی را در خواب بشر به‌وجود بیاورد. البته این فرضیه به خودی خود اغواکننده و جالب است، اما توضیحات کاملی را در خصوص چرایی وقوع این ماجرا به دست نمی‌دهد. پژوهش Cajochen در یک محیط آزمایشگاهی کاملا تاریک انجام شد که این نشان می‌دهد واکنش روانشناسی انسان به ماه کامل می‌تواند ریشه کاملا درونی داشته باشد تا محیطی.
با وجود آن‌که دانشمندان هنوز هم به صورت کامل نمی‌دانند چرخه حرکت ماه چگونه بر خواب اثر میگذارد، پیشنهادشان این بوده که شاید چرخه‌های ماه، بُعد جدیدی را در ریتم بیولوژیکی انسان ایجاد می‌کنند که این مساله نیز باید بیشتر از قبل مورد بررسی قرار گیرد. البته پرسش‌های بدون پاسخ زیادی در این رابطه باقی می‌مانند، با این همه، روشن است افرادی که خوابشان تحت‌تاثیر این پدیده دچار اختلال می‌شود می‌توانند با مسدود کردن نور ماه درون اتاق خواب خود اندکی از این اثر بکاهند.
اگر می‌خواهید دربارهی روشنایی قبل از تولید الکتریسیته بدانید، مقاله‌ی تاریخچه روشنایی قبل از تولید الکتریسیته را مطالعه کنید.
کلام آخر
در واقع ساعت‌های بیولوژیکی بدن انسان حتی از نیروهای خارجی نظیر نور ماه کامل نیز قوی‌تر هستند. البته انسان برای کنترل محیط پیرامون خود اقدامات بسیار مهمی را انجام می‌دهد که از آن جمله می‌توان به ابداع نور مصنوعی اشاره کرد، اما گاهی اوقات هم این تلاش‌ها اثر نمی‌کنند و بشر مغلوب ساده‌ترین نیروها در محیط پیرامونش می‌شود. بر اساس آزمایش‌های انجام شده، نور ماه بر روی بهبود خواب انسان تاثیر زیادی دارد و به رفع بی‌خوابی کمک می‌کند.
سوالات متداول:
ماه کامل هر چند روز ظاهر می‌شود؟
ماه کامل تقریبا هر 29 روز یکبار در آسمان ظاهر می‌شود.
ماه کامل چه تاثیری در خواب کودکان دارد؟
بر اساس آزمایش‌های انجام‌شده، کودکان در بازه زمانی نزدیک به ماه کامل، خواب اندک طولانی‌تری داشته‌اند.
ماه کامل چه زمانی رویت می‌شود؟
این پدیده زمانی در آسمان رویت می‌شود که خورشید، زمین و ماه همگی در یک امتداد قرار بگیرند.