لامپ شاید وسیله پیش‌پاافتاده‌ای به نظر برسد، اما نقش بسیار حیاتی و مهمی را در زندگی روزمره ما ایفا می‌کند. لامپ در حقیقت یک وسیله شگفت‌انگیز است که انسان را از تاریکی نجات می‌دهد. نبود این وسیله بسیاری از فعالیت‌های مختلف ما را با مشکل روبه‌رو می‌کند. ابتدایی‌ترین نوع لامپ که ما با آن آشنا هستیم لامپ رشته‌ای ساده و قدیمی است. پس در این مطلب، به چگونگی روشن شدن لامپ و اجزای لامپ رشته‌ای می‌پردازیم و در پایان بعضی انواع لامپ را توضیح می‌دهیم. همه این لامپ‌ها پایه و اساسی مشابه با لامپ رشته‌ای ساده دارند.
اجزای لامپ
اگر می‌خواهید به چگونگی روشن شدن لامپ پی ببرید، ابتدا لازم است اجزای مختلف لامپ را بشناسید. بعد از شناخت اجزای لامپ و وظایف هریک، می‌توانید طرز کار کردن لامپ را متوجه شوید. موارد زیر، بخش‌های مختلف تشکیل‌دهنده لامپ هستند.
حباب شیشه‌ای
نقش حباب شیشه‌ای مشخص است. حباب شیشه‌ای، محفظه‌ای است که اجزای لامپ، درون آن قرار می‌گیرند. حباب شیشه‌ای از این اجزا محافظت می‌کند و باعث نگهداری گاز مخصوص در اطراف این اجزا هم می‌شود. شیشه‌ای و شفاف بودن آن هم باعث می‌شود نور بتواند از این محفظه عبور کند و مورد استفاده ما قرار گیرد.
گاز خنثی یا گاز نجیب
گاز خنثی یا گاز نجیب یک عنصر ضروری برای عملکرد صحیح و ماندگاری لامپ است و محفظه لامپ (حباب شیشه‌ای) از آن پر می‌شود. گازهای خنثی، موادی گازی هستند که واکنش‌پذیری شیمیایی ناچیزی دارند و برخلاف گاز اکسیژن باعث فرسوده شدن و تغییر شیمیایی اجزای داخلی لامپ (که در هنگام کار کردن لامپ دمای بالایی پیدا می‌کنند و آماده واکنش شیمیایی هستند) نمی‌شوند. یکی از این گازها، آرگون Ar است که می‌توان آن را بدین منظور به‌کار برد. البته در نوع قدیمی‌تر، داخل حباب شیشه‌ای خلا وجود داشته است.
سیم‌های اتصال
سیم‌های اتصال، قطعاتی فلزی هستند که از یک سو به مدار الکتریکی (مثلا برق منزل) متصل می‌شوند و از سوی دیگر به رشته درون لامپ وصل می‌شوند و جریان برق را به آن منتقل می‌کنند.
رشته تنگستن
رشته تنگستن، عنصر اصلی و عامل روشنایی لامپ است که در ادامه در قسمت «نحوه روشن شدن لامپ» به‌طور کامل به طرز کار آن می‌پردازیم. رشته تنگستن بسیار ظریف و نازک است و با برقراری جریان برق، روشنایی را در لامپ ایجاد می‌کند.
قسمت پایه یا پیچ
پایه‌ای پیچ‌مانند که از طریق آن لامپ به سقف یا دیوار متصل می‌شود و بخشی از مدار الکتریکی را هم تشکیل می‌دهد. بنابراین در صورت بسته شدن و محکم شدن لامپ، جریان برق در آن برقرار و لامپ روشن می‌شود.
نحوه روشن شدن لامپ
داخل لامپ بین سیم‌های اتصال، رشته تنگستن وجود دارد که در هنگام روشن شدن لامپ، روشن شده و باعث کار کردن لامپ می‌شود اما چگونه؟ الکترون‌ها ذراتی هستند که همواره در اطراف هسته اتم در حال گردش هستند. آنها ذراتی قدرتمند هستند و همچنین حرکت آنها عامل اصلی ایجاد جریان برق است. جریان برق هم در واقع از جنس الکترون‌های درحال حرکت است که در مدار الکتریکی جابه‌جا می‌شوند.
رسیدن جریان برق به رشته تنگستن باعث می‌شود رشته گداخته و روشن شود، چون با عبور جریان برق، هم دمای آن بالا می‌رود و هم به الکترون‌های موجود در رشته، انرژی وارد می‌شود. این انرژی الکترون‌ها را پرجنب‌وجوش می‌کند به قدری که به لایه‌های بالاتری در اطراف اتم مربوطه منتقل می‌شوند. آنگاه، تمایل دارند انرژی کسب‌شده را از دست بدهند و به حالت اولیه خود برگردند. پس انرژی کسب شده از جریان برق را به شکل انرژی نورانی از دست می‌دهند و سر جای خود برمی‌گردند. انرژی تولیدشده به چشم و محیط اطراف ما می‌رسد و به این ترتیب ما اجسام را می‌بینیم.
انواع مختلف لامپ
لامپ‌ها انواع مختلفی دارند اما عملکرد لامپ‌های مختلف و اینکه لامپ چگونه نور تولید می‌کند در آنها کمابیش مشابه است. انواع دیگری از لامپ به جز نوع رشته‌ای در ادامه معرفی می‌شوند:
لامپ هالوژن (Halogen Lamp)
لامپ‌های هالوژن نوعی از لامپ‌های رشته‌ای هستند که در آنها علاوه بر گاز خنثی، مقداری گاز هالوژن هم به داخل محفظه افزوده می‌شود. گاز هالوژن باعث ته‌نشین شدن بخارات تنگستن می‌شود و از تیره شدن محفظه شیشه‌ای جلوگیری می‌کند.
اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری درباره لامپ‌های رشته‌ای داشته باشید، می‌توانید تاریخچه لامپ‌های رشته‌ای را مطالعه کنید.
لامپ فلورسنت و لامپ فلورسنت فشرده FL (Fleurocent Lamp) & CFL (Compact Feluorecent Lamp)
انواع لامپ‌های فلورسنت، اولین جایگزین‌ها برای لامپ‌های رشته‌ای بودند و چون نسبت به لامپ‌های رشته‌ای طول عمر بالاتر و مصرف کمتری داشتند، به «لامپ‌های کم‌مصرف» معروف شدند. لامپ‌های فلورسنت همان لامپ‌های استوانه‌ای درازی هستند که به نام «لامپ مهتابی» معروف‌اند. نوع فشرده آنها شامل یک رشته پیچ‌خورده است که حالت استوانه‌ای پیدا کرده است.
لامپ ال ای دی LED (Light Emitting Diode)
لامپ‌های ال ای دی یا دیودهای نوری رقیبان لامپ‌های فلورسنت هستند، چون مصرف انرژی کمتری دارند و بازدهی آنها بالاست. نور تولیدشده توسط لامپ‌های ال ای دی برخلاف لامپ‌های فلورسنت برای چشم بی‌ضرر است.
اگر دوست دارید در مورد لامپ ال ای دی اطلاعات بیشتری کسب کنید، می‌توانید مقاله تاریخچه لامپ ال ای دی را مطالعه کنید.
لامپ نئون (Neon Lamp)
نحوه کار لامپ‌های نئونی کمی با لامپ‌های قبلی متفاوت است. تفاوت در اینجاست که در لامپ نئونی، جریان برق به‌جای عبور از رشته تنگستن، از یک محفظه پر از گاز عبور می‌کند. گاز داخل محفظه یونیزه شده (الکترون‌های اتم‌های گازی از آنها جدا می‌شوند) و شروع به درخشش می‌کند.
اگر دوست دارید با تاریخچه و انواع لامپ بیشتر آشنا شوید، مطلب تاریخچه ساخت لامپ را مطالعه کنید.
کلام آخر
سازوکار روشن شدن لامپ را در این مطلب متوجه شدید و بعضی انواع مختلف آن را شناختید. انواع بسیار بیشتری از لامپ وجود دارد اما مهمترین و پرکاربردترین آنها در این مطلب معرفی شد.
فروشگاه بروکس با ارائه انواع لامپ‌ها در سایزهای مختلف و با کاربردهای متنوع، همواره آماده خدمت‌‌رسانی به شما عزیزان است.
سو‌الات متداول
لامپ چگونه روشن می‌شود؟
اساس طرز کار لامپ‌ها از هر نوعی که باشند، انرژی گرفتن الکترون‌ها از جریان برق و سپس ساطع کردن این انرژی به صورت نور است.
لامپ چه اجزایی دارد؟
اجزای اصلی لامپ عبارتند از: حباب یا محفظه شیشه‌ای، رشته یا گاز (که هنگام روشن شدن لامپ پرتوهای نور را گسیل می‌کند.)، پایه و اتصالات.
اولین جایگزین لامپ‌های رشته‌ای چه لامپهایی بودند؟
لامپ‌های فلورسنت، اولین جایگزین‌ها برای لامپ‌های رشته‌ای بودند.